Đại cương
Người bệnh được hóa trị với các thuốc diệt tế bào, nhất là nhóm thuốc anthracyclin (doxorubicin, daunorubicin, idarubicin, epirubicin và mitoxantrone) sẽ có nguy cơ bị biến chứng về tim mạch. Nguy cơ này sẽ cao hơn trên những người bệnh có tiền sử bệnh tim mạch.
Biến chứng tim mạch nghiêm trọng thường là: loạn nhịp tim, hoại tử cơ tim dẫn đến dãn cơ tim, tắc mạch hoặc co mạch dẫn đến cơn nhồi máu cơ tim.
Chỉ định
Cho những người bệnh cần hóa trị nhưng lại có tiền sử bệnh tim mạch hoặc hiện tại đang có bệnh tim mạch kèm theo nhưng chưa có suy tim nặng.
Chống chỉ định
Nếu người bệnh có suy tim nặng, nên tránh những phác đồ có các thuốc thuộc nhóm anthracyclin, taxane…
Chuẩn bị
Người thực hiện
Người bệnh được hóa trị phải được giám sát bởi bác sĩ nội khoa ung bướu. Bác sĩ cần phải hiểu r cơ chế tác dụng, hiệu quả, các độc tính của các thuốc trong công thức hóa trị sắp được chỉ định cho người bệnh
Điều dưỡng thực hiện Y lệnh tiêm truyền do bác sĩ chuyên khoa ung bướu chỉ định (tên thuốc, liều lượng, dung dịch pha loãng thuốc, lượng dịch, tốc độ truyền…) cần phải hiểu những tác dụng phụ của hóa trị, cùng với bác sĩ xử trí và hướng dẫn người bệnh. Cùng với bác sĩ giải thích để người bệnh yên tâm, không quá lo lắng, hốt hoảng và thông báo sớm cho bác sĩ, điều dưỡng khi có triệu chứng khác thường xảy ra.
Người bệnh
Được giải thích rõ hiệu quả cũng như các tác dụng phụ không mong muốn có thể sẽ xảy ra trong suốt quá trình điều trị, thông báo sớm cho bác sĩ hoặc điều dưỡng khi có triệu chứng khác thường xảy ra.
Người bệnh hóa trị có thể nằm hoặc ngồi tùy theo điều kiện của bệnh viện và theo ý kiến của người bệnh, tránh di chuyển nhiều, tránh những nơi gió lùa.
Tuân thủ theo đúng hướng dẫn về cách sử dụng thuốc, các thuốc hỗ trợ cũng như chế độ ăn uống, nghỉ ngơi…
Phòng điều trị
Phòng điều trị nên thoáng, kín gió, đủ ánh sáng… người bệnh hóa trị có thể nằm hoặc ngồi tùy theo sức khỏe và nguyện vọng của mỗi người bệnh
Các bước tiến hành
Kiểm tra hồ sơ
Kiểm tra người bệnh
Thực hiện kỹ thuật tiêm truyền hóa chất như thông thường.
Theo dõi và xử trí tai biến
Theo dõi
Nếu người bệnh có tiền sử bệnh tim mạch nhưng vẫn cần điều trị, bác sỹ cần hết sức cân nhắc. Phải làm các xét nghiệm trước và trong quá trình điều trị như sau:
Điện tâm đồ: lưu ýhình ảnh của suy tim trái với trục điện chuyên sang trái. Hình ảnh R cao ở D, S sâu ở D3 (R1S3). QRS giãn rộng, T đảo ngược.
Siêu âm tim: theo dõi chức năng thất trái ( LVEF), nếu giảm hơn so với trước điều trị 15 -20 , nên ngừng hoàn toàn anthracyclin và điều trị bằng các thuốc chống suy tim
Phải chủ động theo dõi độc tính tim mạch khi người bệnh điều trị đạt tới liều tích lũy như sau:
Doxorubicin đạt liều tích lũy 2 da, đối với epirubicin là 2 da. Lưu ý mức liều này được tính trong suốt cả cuộc đời người bệnh. Các thuốc hóa trị khác như dòng taxane, kháng thể đơn dòng trastuzumab cyclophosphamide liều cao khi dùng đồng thời với doxorubicin
Tuổi người bệnh: > 60, có sẵn bệnh tim mạch
Người bệnh được xạ trị vùng trung thất và thành ngực trái.
Những người bệnh này phải truyền thuốc hóa chất tốc độ chậm, kéo dài và cần theo dõi sát trong quá trình hóa trị.
Xử trí tai biến
Khi người bệnh có các dấu hiệu như như mệt mỏi, khó thở khi gắng sức, khó thở tăng lên khi nằm, trống ngực đập mạnh, phù chân, đi tiểu ít…cần tạm thời ngừng truyền thuốc và điều trị như phác đồ của suy tim.
