Nguyên tắc
Trong dịch hút chứa các tế bào bong ra từ các tổn thương dạng u nang. Vì vậy, cần lấy được các tế bào này và nhận định loại tế bào, hình thái, số lượng tế bào trong dịch, sự sắp xếp tế bào, nền phiến đồ dưới kính hiển vi quang học để chẩn đoán bệnh.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sĩ giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học: 01
Kỹ thuật viên giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học: 01
Phương tiện, hóa chất
Găng tay vô trùng, khẩu trang.
Ống hút tự động.
Máy ly tâm và các lọ đựng dịch ly tâm
Máy trộn (khuấy)
Phiến kính sạch, một đầu mài mờ.
Giá để đựng phiến kính đã dàn bệnh phẩm.
Bút chì mềm ghi mã số người bệnh, vị trí chọc hút.
Dung dịch cố định bệnh phẩm: dung dịch carbowax 2% trong cồn + cồn ethanol 95o.
Phẩm nhuộm phiến đồ (Giemsa/Diff – Quik/HE/ PAP, …).
Các dụng cụ để nhuộm: khay, giá, cốc pha thuốc nhuộm, ống hút.
Nước cất, nước sạch để rửa thuốc nhuộm trên phiến kính.
Các dung dịch sát khuẩn.
Kính hiển vi quang học, bàn có mặt phẳng, đủ rộng để đặt kính hiển vi và viết.
Phiếu xét nghiệm ghi rõ họ và tên người bệnh, vị trí lấy dịch, số lượng dịch, màu sắc, thời gian lấy, người thực hiện kỹ thuật, số lượng phiến đồ.
Sổ hoặc máy tính ghi lại thông tin của từng người bệnh, đặc điểm tổn thương và kết quả chẩn đoán.
Các sọt rác đựng rác thải y tế, rác thải thường.
Các bước tiến hành
Lấy bệnh phẩm
Việc lấy mẫu được thực hiện bởi các bác sĩ giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học hoặc bác sĩ lâm sàng và gửi bệnh phẩm về khoa giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học.
Yêu cầu: hút hết dịch trong u nang cho vào các lọ chứa chất chống đông.
Chuyển đến phòng xét nghiệm giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học ngay: không cần cố định và được để trong tủ lạnh, sau đó làm phiến đồ.
Nếu để lâu, phải cho vào lọ chứa chất tiền cố định với thể tích tương đương.
Dung dịch tiền cố định: cồn ethanol 50% hoặc dung dịch 2% carbowax trong cồn 50% với thể tích tương đương.
Kỹ thuật tập trung tế bào
Dịch để trong tủ lạnh cho lắng cặn, gạn bỏ phần trong, lấy phần cặn cho vào ống nghiệm, đặt vào máy ly tâm với tốc độ 2000 vòng/phút x10 phút.
Gạn bỏ phần trong bên trên, lấy phần lắng cặn tế bào bên dưới (1-2ml)
Lắc trên máy trộn điện 4-5 giây rồi lấy làm phiến đồ.
Cố định phiến đồ
Các phiến đồ để khô trong không khí 10-30 phút trong môi trường sạch không bụi.
Trước khi nhuộm, ngâm phiến đồ 10 phút trong cồn 95o.
Nhuộm các phiến đồ
Theo một trong các phương pháp nhuộm: Giemsa, Papanicolaou, Diff – Quick hay May Grünwanld Giemsa, Ziehl – Neelsen hoặc HE (như đã nêu ở mục nhuộm phiến đồ tế bào học).
Nhận định kết quả
Trên kính hiển vi quang học do bác sĩ giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học.
Kết quả
Các phiến đồ giàu tế bào, được dàn mỏng, đều, các tế bào không chồng chất lên nhau.
Hình thái các tế bào được bảo tồn tốt.
Các tế bào bắt màu rõ ràng, phân biệt được rõ hình thái của nhân và bào tương.
Những sai sót và hướng xử trí
Phiến đồ bị mất tế bào vào trong dịch cố định: cần để khô sau khi dàn 10-30 phút trước khi cố định bằng cồn.
Bong bệnh phẩm: rửa nhẹ nhàng, nên dùng phiến kính có phủ chất dính (albumin)
Các tế bào dày, chồng chất: lấy lượng dịch vừa đủ, dàn đều tay
Tế bào thoái hóa, tan rã, không nhận định được hình thái nhân và bào tương: dịch lấy ra khỏi cơ thể phải làm xét nghiệm ngay hoặc phải tiền cố định.
Các tế bào bắt màu quá kém: cần cố định tốt và nhuộm đủ thời gian, thuốc nhuộm tốt.
Nhuộm quá đậm: tẩy bớt thuốc nhuộm bằng cồn tuyệt đối.
Các tế bào bị kéo dài hoặc bị dập nát: cần dàn nhẹ tay.
