Định nghĩa
Siêu âm nội soi là kỹ thuật kết hợp giữa nội soi và siêu âm, trong đó đầu dò siêu âm được áp sát với các tổn thương cần thăm dò qua đường nội soi: tổn thương thành thực quản, dạ dày, ruột, gan, tụy mật.
Chỉ định
Các chỉ định chính
Chẩn đoán các bất thường ở dưới niêm mạc của ống tiêu hóa.
Phân biệt một tổn thương ở thành ống tiêu hóa hay từ bên ngoài.
Đánh giá kích thước và cấu trúc khối u.
Đánh giá độ lớn của các nếp niêm mạc của dạ dày.
Chẩn đoán varices ở thực quản và dạ dày.
Chẩn đoán giai đoạn các khối u đường tiêu hóa.
Chẩn đoán một số bệnh lý của tụy và đường mật.
Đánh giá các giai đoạn của ung thư.
Xác định vị trí của các u nội tiết.
Phát hiện sỏi và giun trong ống mật chủ.
Các chỉ định khác
Đánh giá kết quả điều trị varices.
Bệnh lý viêm nhiễm ruột.
Bệnh lý nhu động thực quản.
Loét lành tính đang liền sẹo.
Đánh giá nguy cơ chảy máu ổ loét.
Dẫn lưu nang giả tụy dưới sự hướng dẫn của SANS.
Viêm tụy mạn.
Chọc hút tế bào kim nhỏ dưới hướng dẫn SANS.
Chẩn đoán và phân loại ung thư.
Phá hủy đám rối thần kinh tạng để giảm đau.
Co thắt thực quản.
Chống chỉ định
Các bệnh lý ở thực quản có nguy cơ làm thủng thực quản do hóa chất và thuốc gây hẹp thực quản.
Phình tách động mạch chủ.
Suy tim, tụt huyết áp.
Suy hô hấp.
Nhồi máu cơ tim cấp.
Cơn tăng huyết áp.
Chống chỉ định tương đối:
Người bệnh quá già yếu và suy nhược
Người bệnh tâm thần không phối hợp được
Ho nhiều, gù vẹo cột sống
Chuẩn bị
Phương tiện dụng cụ, thuốc
Dụng cụ
Máy siêu âm nội soi, máy hút, nguồn sáng, màn hình, ống ngậm miệng.
Máy theo dõi mạch, huyết áp, SpO2.
Thuốc
Seduxen, buscopan, midazolam, fentanyl hoặc propofol.
Người thực hiện
01 bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa, 01 điều dưỡng giữ canun.
Người bệnh
Nhịn ăn tối thiểu 6 giờ trước soi, người bệnh phải được giải thích về lợi ích và tai biến của thủ thuật và đồng ý.
Cho người bệnh uống thuốc chống tạo bọt Simethicone trước soi 30 phút.
Hồ sơ bệnh án
Người bệnh nội trú phải có bệnh án.
Các bước tiến hành
Chuẩn bị và kiểm tra máy soi
Tư thế: người bệnh nằm nghiêng trái và đặt ống ngậm miệng vào giữa hai cung răng.
Vô cảm
Tiền mê bằng seduxen hoặc midazolam/ fentanyl gây mê tĩnh mạch hoặc nội khí quản tùy trường hợp. Phải theo dõi mạch, huyết áp, nhiệt độ, nhịp thở.
Đưa mù đèn soi qua thực quản vào dạ dày
Khi nhìn thấy hang vị và môn vị thì đưa máy vào hành tá tràng và xuống đoạn hai tá tràng. Lưu ý trong quá trình đưa đèn soi không sử dụng nút siêu âm.
Quá trình nhận định tổn thương
Bắt đầu tiến hành từ đoạn xa nhất như đoạn xuống tá tràng. Trong khi nhẹ nhàng rút máy lên thì các hình ảnh siêu âm được coi như các mốc định hướng là các tạng ở xung quanh dạ dày như gan mật tụy lách có thể quan sát. Ở thực quản thì đoạn xuống của quai động mạch chủ và nhĩ trái được coi là mốc giải phẫu định hướng. Khi chỉ thăm khám các bất thường ở thực quản và dạ dày thì không cần đưa máy xuống môn vị và hành tá tràng.
Thăm dò SANS của đường tiêu hóa trên
Trực tiếp áp sát đầu dò lên lớp niêm mạc đường tiêu hóa theo sự hướng dẫn của nội soi.
Sử dụng bóng đầy nước bao quanh đầu dò (khoảng 400ml nước) sẽ tạo nên cửa sổ siêu âm giúp quan sát tốt nhất thành dạ dày và các tạng xung quanh.
Theo dõi và xử trí tai biến
Là một phương pháp thăm dò an toàn, tỷ lệ biến chứng rất thấp. Một số biến chứng thường gặp là:
Rách hoặc thủng thành ống tiêu hóa.
Chảy máu.
Các biến chứng thường gặp là do cố đưa máy đi qua chỗ hẹp.
Tài liệu tham khảo
Bệnh viện Bạch Mai, Khoa Tiêu hóa (2001) “Ứng dụng nội soi trong chẩn đoán và điều trị bệnh lý tiêu hóa” trang 127-140.
Gress.F, Savides.T (2007) “ Endoscopic Ultrasonography”.
