Đại cương
Hẹp niệu quản là một trong những tình trạng bệnh lý khá phổ biến trong bệnh học hệ tiết niệu, hậu quả trực tiếp là ứ nước thận phía thượng lưu và dẫn đến suy thận. Đặt stent niệu quản ngược dòng qua nội soi (đặt sonde Double – J) thường được ưu tiên lựa chọn trước do tính xâm nhập tối thiểu. Tuy nhiên, trong một số trường hợp thực hiện qua nội soi thất bại thì can thiệp qua da là một sự bổ sung cần thiết. Nong tạo hình niệu quản qua da kết hợp đặt stent niệu quản là một trong những phương pháp được áp dụng phổ biến hiện nay, nhằm tái lập lưu thông đường bài xuất hệ tiết niệu. Khoảng 2-7 ngày trước khi đặt stent niệu quản xuôi dòng qua da, người bệnh cần được đặt dẫn lưu bể thận qua da với 2 mục đích chính: là giải quyết tình trạng tăng áp lực bể thận do tắc nghẽn đường bài xuất và giảm thiểu nguy cơ chảy máu đường bài xuất.
Chỉ định và chống chỉ định
Chỉ định
Hẹp tắc niệu quản do mọi nguyên nhân
Dò niệu quản
Chấn thương niệu quản
Trước thủ thuật tán sỏi qua da (với sỏi lớn > 15mm hoặc thận đơn độc)
Sau nội soi niệu quản ngược dòng
Sau phẫu thuật tạo hình niệu quản
Chống chỉ định
Túi thừa bàng quang
Tiểu không tự chủ
Hội chứng bàng quang bé
Nhiễm trùng đường bài xuất cấp tính
Chảy máu đường bài xuất sau dẫn lưu bể thận qua da
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sỹ chuyên khoa
Bác sỹ phụ
Kỹ thuật viên điện quang
Điều dưỡng
Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnh không thể hợp tác)
Phương tiện
Máy X quang tăng sáng truyền hình
Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh
Bộ áo chì, tạp dề, che chắn tia X
Máy siêu âm có đầu dò phẳng và cong
Túi nylon vô khuẩn bọc đầu dò siêu âm
Thuốc
Thuốc gây tê tại chỗ
Thuốc gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê)
Thuốc đối quang I-ốt tan trong nước
Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc
Vật tư y tế thông thường
Bơm tiêm 5; 10ml
Nước cất hoặc nước muối sinh lý
Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật
Bộ dụng cụ can thiệp vô trùng: dao, kéo, kẹp, 4 bát kim loại, khay quả đậu, khay đựng dụng cụ
Bông, gạc, băng dính phẫu thuật.
Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.
Vật tư y tế đặc biệt
Kim Chiba
Dây dẫn tương ứng với các loại kim Chiba.
Ống thông chụp mạch tiêu chuẩn 4-5F
Dây dẫn tiêu chuẩn 0.035’’
Ống thông dẫn lưu hình đuôi lợn (Pigtail).
Ống thông niệu quản (Double J) 6-8F với chiều dài 22-28cm.
Dây nối bơm thuốc
Chỉ khâu cố định ống thông.
Người bệnh
Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phổi hợp với thầy thuốc.
Cần nhịn ăn, uống trước 6giờ. Có thể uống không quá 50ml nước.
Tại phòng can thiệp: người bệnh nằm nghiêng hoặc sấp tùy theo vị trí dẫn lưu. Lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng da sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn có lỗ.
Người bệnh quá kích thích, không nằm yên: cần cho thuốc an thần…
Phiếu xét nghiệm
Hồ sơ bệnh án điều trị nội trú
Có phiếu chỉ định thực hiện thủ thuật đã được thông qua
Phim ảnh chụp X quang, CLVT, CHT hệ tiết niệu (nếu có).
Các bước tiến hành
Chụp bể thận – niệu quản xuôi dòng
Qua ống thông dẫn lưu bể thận qua da, tiến hành bơm thuốc đối quang chụp bể thận, niệu quản
Đánh giá mức độ và vị trí tắc nghẽn.
Tạo đường vào đường bài xuất
Đưa dây dẫn 0.035’’ vào trong bể thận và niệu quản để rút ống thông dẫn lưu (Pigtail).
Đưa sheath 6-8Fr vào trong bể thận theo dây dẫn
Tiếp cận tổn thương
Dùng ống thông và dây dẫn đi từ bể thận, qua niệu quản xuống bàng quang
Thay dây dẫn tiêu chuẩn bằng dây dẫn cứng (stiff wire)
Rút ống thông
Đặt stent niệu quản (double j)
Đưa stent niệu quản vào bể thận, niệu quản và bàng quang theo dây dẫn cứng. Rút dây dẫn trở lại bể thận
Đặt ống thông dẫn lưu bể thận qua da.
Bơm thuốc đối quang vào bể thận, kiểm tra vị trí đầu trên của stent niệu quản và sự lưu thông của stent.
Đặt ống dẫn lưu bể thận qua da
Cố định và khóa ống thông dẫn lưu bể thận qua da.
Sau 24-48h, kiểm tra thấy stent niệu quản hoạt động tốt, không tắc nghẽn thì rút ống thông dẫn lưu bể thận qua da
Nhận định kết quả
Về mặt vị trí, stent niệu cần có đầu dưới uốn cong, nằm trong bàng quang. Đầu trên uốn cong, nằm trong bể thận.
Về mặt chức năng, khi bơm thuốc từ bể thận thấy lưu thông xuống bàng quang, tức là có lưu thông.
Không có thoát thuốc đối quang ra ngoài đường bài xuất vào ổ bụng hoặc khoang sau phúc mạc.
Tai biến và xử trí
Nhiễm trùng
Nhiễm trùng tại chỗ (chân dẫn lưu): vệ sinh, thay băng và sát khuẩn tại chỗ
Nhiễm trùng tiết niệu: dùng kháng sinh toàn thân
Nhiễm khuẩn huyết: hội chẩn chuyên khoa
Chảy máu bể thận – niệu quản, sau phúc mạc
Đánh giá qua lượng nước tiểu bài xuất qua ống dẫn lưu và tại chân dẫn lưu
Ép bằng tay tại vị trí hố thắt lưng có ống dẫn lưu 15-20 phút
Nếu vẫn tiếp tục chảy máu thì chuyển tới phòng can thiệp để thay bằng ống dẫn lưu có kích thước lớn hơn.
Can thiệp mạch máu nếu vẫn tiếp tục chảy máu sau khi thay ống dẫn lưu.
