(Dành cho người hiến máu thành phần)
Nguyên lý
Kỹ thuật gạn tách tế bào máu từ máu ngoại vi (Kỹ thuật Apheresis) là một quy trình từ lấy máu toàn phần từ người hiến máu (đối tượng) vào một thiết bị để ly tâm phân tách các thành phần của máu và thu nhận một thành phần tế bào máu theo yêu cầu và truyền trả các thành phần còn lại cho đối tượng.
Hệ thống máy gạn tách tế bào máu có 2 loại: Sử dụng kỹ thuật dòng chảy ngắt quãng (có 1 đường vừa lấy máu ra và trả về) và sử dụng kỹ thuật dòng chảy liên tục (đường lấy máu ra và trả về khác nhau).
Các loại máy gạn tách thành phần máu tự động.
Các sản phẩm gạn tách tế bào máu: Khối hồng cầu, tiểu cầu, bạch cầu…
Chỉ định
Tình nguyện hiến thành phần tế bào máu gạn tách;
Đạt tiêu chuẩn về hiến thành phần máu;
Tình trạng ven tốt.
Chống chỉ định
Không đạt các tiêu chuẩn về hiến thành phần máu;
Tình trạng ven không cho phép.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Cán bộ được đào tạo về gạn tách tế bào máu: 1 bác sĩ và 1 kỹ thuật viên;
Rửa tay thường quy, đi găng cao su.
Phương tiện
Máy gạn tách thành phần máu tự động.
Bộ thu nhận tiểu cầu phù hợp (máy và thành phần gạn tách)
Chất chống đông ACD – A
Dụng cụ sát trùng: Bông cồn iod, panh, băng dính, bơm tiêm 5ml;
Bút marker, bút viết, barcode;
Máy đo huyết áp đồng hồ/dây ga rô, quả bóp…
Đối tượng
Tiếp nhận và giải thích quy trình;
Chuẩn bị tư thế nằm và tay sẽ thực hiện lấy ven.
Hồ sơ
Phiếu đăng ký hiến máu, các phiếu xét nghiệm;
Phiếu theo dõi chương trình gạn tách tế bào máu.
Các bước tiến hành
Kiểm tra hồ sơ.
Kiểm tra các thông tin hành chính.
Kết quả tổng phân tích máu, nhóm máu, xét nghiệm HBsAg…
Kiểm tra lại mạch; huyết áp và tình trạng lâm sàng.
Thực hiện kỹ thuật.
Bước 1: Bật máy và chọn chương trình.
Bước 2: Lắp đặt bộ thu nhận tế bào.
Lắp đặt bộ thu nhận: Theo các bước CBC.
Kết nối bộ thu nhận với túi ACD (và NaCl 0,9%).
Thực hiện đuổi khí và tráng dung dịch chống đông (ACD – A).
Bước 3: Nhập chỉ số và chọn kết quả dự kiến.
Giới tính; Cân nặng; Chiều cao; Heamotocrit; Số lượng tiểu cầu/bạch cầu.
Chọn kết quả dự kiến sẽ gạn tách.
Bước 4: Kết nối với đối tượng.
Quấn băng đo huyết áp trên khuỷu tay và bơm ở huyết áp trung bình.
Chọn vị trí chọc ven, sát trùng, lấy ven và cố định kim.
Bước 5: Lấy mẫu máu xét nghiệm.
Mở khoá để máu vào túi xét nghiệm khoảng 8ml và đóng khóa.
Lấy máu xét nghiệm vào ống đông và ống chống đông.
Bấm nút để bắt đầu chương trình gạn tách.
Bước 6: Máy thực hiện gạn tách tế bào máu.
Máy thực hiện gạn tách theo chương trình lựa chọn.
Kết thúc gạn tách tế bào máu.
Trả máu còn lại trong bộ kít về cho đối tượng.
Bước 7: Kết thúc chương trình chạy máy.
Dừng máy.
Khóa các van vào, ra và các túi chứa sản phẩm.
Rút kim ra khỏi đối tượng.
Tháo kít ra khỏi máy.
Hàn dây và tách túi sản phẩm ra khỏi bộ kít.
Ghi chép kết quả chương trình gạn tách và thủ tục hành chính.
Bước 8: Lấy mẫu kiểm tra chất lượng khối tế bào máu thu nhận.
Lắc đều túi tế bào máu gạn tách.
Lấy 3 – 4 ml sản phẩm vào túi đựng và lấy mẫu kiểm tra chất lượng.
Bước 9: Kết thúc và bàn giao.
Ghi lại kết quả vào hồ sơ.
Ký tên người thực hiện.
Bàn giao khối tế bào gạn tách, mẫu xét nghiệm.
Theo dõi
Theo dõi diễn biến các thông số của đối tượng;
Theo dõi diễn biến trong quá trình vận hành của máy;
Theo dõi kết quả gạn tách tế bào máu;
Ghi hồ sơ theo dõi.
Những tai biến và xử trí
Các trường hợp phản ứng hầu hết do quá nhậy cảm, có yếu tố tâm lý: Sự chuẩn bị tư tưởng không tốt, sự lo lắng của đối tượng…
Các biểu hiện phản ứng bất thường:
Nhẹ: Biểu hiện xây xẩm nhưng không mất đi sự nhận biết;
Vừa: Có sự tăng nhanh của phản ứng nhẹ và dẫn đến sự mất nhận biết;
Nặng: Có các biểu hiện trên kèm theo sự co giật (ít gặp).
Xử trí các trường hợp phản ứng trung bình và nặng:
Không tiếp tục thực hiện gạn tách;
Nhấc cao chân và hạ thấp đầu của người hiến máu;
Nới lỏng hoặc cởi những áo quá chật, tạo không khí thoáng;
Trường hợp đối tượng bị nôn: Nằm nghiêng, có đồ chứa chất nôn;
Kiểm tra biểu hiện ngoài và mạch thường xuyên;
Nếu tình trạng tốt lên cho đối tượng uống nước mát, nghỉ ngơi đầy đủ;
Đảm bảo đối tượng hồi phục hoàn toàn trước khi rời nơi thực hiện kỹ thuật;
Trường hợp các cơn co giật kéo dài hơn 5 phút, đây là tình trạng cấp cứu, bác sĩ phải có mặt và có thể tiêm Diazepam vào tĩnh mạch.
Ghi lại phản ứng vào hồ sơ.
Ghi chú:
Đây là quy trình kỹ thuật gạn tách tế bào máu từ máu ngoại vi chung cho các máy, trình tự một số bước và yêu cầu cụ thể có thể khác nhau phụ thuộc vào:
Hệ thống máy gạn tách khác nhau;
Loại tế bào gạn tách có quy trình khác nhau.
