Nguyên tắc
Không để sót tổn thương, các mảnh cắt phải đại diện cho tổn thương, phải lấy được rìa diện cắt, hạch (nếu có). Bệnh phẩm sau khi pha cần được cố định ngay trong formol đệm trung tính 10%.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sĩ giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học: 01
Kỹ thuật viên giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học: 02
Phương tiện, hóa chất
Bàn pha bệnh phẩm: phải đủ rộng, chiều cao thích hợp cho tư thế đứng pha bệnh phẩm.
Dao sắc, kẹp, thớt nhựa sạch, phẳng.
Các lọ đựng dung dịch cố định bệnh phẩm (formol đệm trung tính 10%), thể tích dung dịch cố định lớn hơn 20-30 lần thể tích bệnh phẩm cần cố định.
Khuôn nhựa đựng bệnh phẩm.
Bút chì mềm, nhãn giấy ghi tên, tuổi người bệnh, mã số xét nghiệm, mô xét nghiệm…
Găng tay, khẩu trang, kính bảo vệ mắt và quần áo bảo hộ.
Vòi nước chảy, các dụng cụ và thuốc tẩy trùng để làm sạch dụng cụ.
Bình có chứa dung dịch cố định để lưu bệnh phẩm.
Dụng cụ có nắp kín để đựng các bệnh phẩm đã pha còn dư để đem huỷ.
Bệnh phẩm
Bệnh phẩm được cố định ngay (không quá 30 phút kể từ khi bệnh phẩm được lấy ra khỏi cơ thể) trong formol trung đệm tính 10%, do các khoa, phòng lâm sàng gửi tới.
Phiếu xét nghiệm
Có đầy đủ thông tin về người bệnh (họ tên, tuổi, giới, địa chỉ, điện thoại), khoa phòng yêu cầu xét nghiệm.
Có ghi đầy đủ chẩn đoán lâm sàng, bao gồm các triệu chứng lâm sàng, các kết quả cận lâm sàng khác, phương pháp lấy bệnh phẩm, vị trí, số lượng bệnh phẩm.
Có ghi rõ yêu cầu xét nghiệm, tên bác sĩ yêu cầu xét nghiệm.
Ghi ngày giờ lấy bệnh phẩm, ngày giờ chuyển đến khoa giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học, có hay không có cố định bệnh phẩm sơ bộ, loại dung dịch cố định.
Có phần mô tả đại thể, số lượng bệnh phẩm lấy xét nghiệm, vùng lấy bệnh phẩm, loại mô xét nghiệm…
Các bước tiến hành
Phẫu thuật cắt bỏ tử cung được thực hiện qua đường bụng hoặc đường âm đạo (loại sau áp dụng cho tổn thương lành tính). Tùy tuổi người bệnh và loại bệnh lý, cắt bỏ tử cung qua đường bụng có thể kết hợp với cắt bỏ phần phụ 1 bên hoặc 2 bên và nạo hạch vùng.
Quy trình chuẩn bị
Phẫu thuật cắt bỏ tử cung để điều trị quá sản nội mạc tử cung, ung thư tuyến nội mạc tử cung, u cơ trơn…
Ung thư tại chỗ hoặc xâm lấn của cổ tử cung; tham khảo phần tương ứng.
Cân đo bệnh phẩm.
Nếu tử cung nhận được còn tươi và nguyên vẹn:
Dùng kéo mở tử cung từ cổ theo 2 thành bên đến 2 sừng thành 2 nửa
Đánh dấu nửa trước (bằng 1 khía lõm hoặc chỗ gắn của vòi trứng)
Cắt thêm các khối u ở thành tử cung nếu có.
Cố định vài giờ hoặc qua đêm.
Cắt ngang mỗi nửa thành những lát song song dày khoảng 1cm, nhưng còn để chúng dính với nhau ở một đầu. Quan sát kỹ từng mặt cắt.
Cắt cổ tử cung vài lát dọc theo ống cổ trong cổ tử cung.
Cắt ít nhất 1 lát cho mỗi u cơ trơn tìm thấy.
Nếu có vòi tử cung và buồng trứng kèm theo, tham khảo phần tương ứng.
Mô tả đại thể
Loại phẫu thuật cắt bỏ tử cung: toàn phần, tận gốc, cắt bỏ phần phụ.
Hình dạng tử cung: có biến dạng không, có nốt gồ dưới thanh mạc không.
Thanh mạc: có dải xơ dày dính không.
Bề dày thành tử cung, có các bất thường không.
Nội mạc tử cung: hình thái; độ dày; polip (hình dạng, kích thước).
Cổ tử cung: hình dạng cổ ngoài, chỗ chuyển tiếp vảy – trụ, ống cổ trong cổ tử cung: có loét, trợt không, có polip, u nang không.
U cơ trơn tử cung: số lượng, vị trí (dưới thanh mạc, trong thành, dưới nội mạc), kích thước, có cuống hoặc không cuống, chảy máu, hoại tử, vôi hóa không, loét nội mạc tử cung bên trên không.
Cắt lọc bệnh phẩm xét nghiệm mô bệnh học
Cổ tử cung: 1 lát cắt cho nửa trước và cho nửa sau.
Thân tử cung: ít nhất 2 lát cắt ở gần đáy tử cung, bao gồm lớp nội mạc, lớp cơ và cả lớp thanh mạc nếu được. Cắt thêm bất cứ vùng nào có vẻ bất thường.
U cơ trơn: từ 1 – 3 lát cắt cho mỗi u cơ trơn; cắt thêm bất cứ vùng nào có vẻ bất thường (mềm, giống thịt, hoại tử, nang hóa).
Polip cổ tử cung và nội mạc tử cung: vùi nến toàn bộ trừ khi polip quá lớn.
Kết quả
Bệnh phẩm chứa toàn bộ tổn thương, bờ diện cắt, cố định đúng quy định.
Những sai sót và hướng xử trí
Cần luôn nhớ nếu bệnh phẩm không được cố định ngay sau khi lấy ra khỏi cơ thể hoặc cố định không đúng cách sẽ bị hoại tử là không thể sửa chữa được.
Bệnh phẩm nhỏ, mềm: tránh dùng kẹp có mấu kẹp chặt làm nát bệnh phẩm.
Bệnh phẩm của lần pha trước dính lại trên dụng cụ và dính vào bệnh phẩm sau: thót pha bệnh phẩm, dụng cụ pha phải sạch sẽ trước khi pha từng bệnh phẩm
Hình 16. Phẫu tích bệnh phẩm cắt bỏ tử cung
