Nguyên tắc
Mở dạ dày theo bờ cong lớn, ghim toàn bộ bệnh phẩm lên thớt lie, ngâm trong dung dịch cố định ít nhất 3 giờ rồi mới pha. Lấy cả mô u, rìa diện cắt, hạch (nếu có). Lát cắt phải vuông góc với hướng đi của nếp gấp niêm mạc. Bệnh phẩm sau khi pha cần được cố định ngay trong formol đệm trung tính 10%.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sĩ giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học: 01
Kỹ thuật viên giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học: 02
Phương tiện, hóa chất
Bàn pha bệnh phẩm: phải đủ rộng, chiều cao thích hợp cho tư thế đứng pha bệnh phẩm.
Dao sắc, kẹp, thớt nhựa sạch, phẳng.
Các lọ đựng dung dịch cố định bệnh phẩm (formol đệm trung tính 10%), thể tích dung dịch cố định lớn hơn 20-30 lần thể tích bệnh phẩm cần cố định.
Khuôn nhựa đựng bệnh phẩm.
Bút chì mềm, nhãn giấy ghi tên, tuổi người bệnh, mã số xét nghiệm, mô xét nghiệm…
Găng tay, khẩu trang, kính bảo vệ mắt và quần áo bảo hộ.
Vòi nước chảy, các dụng cụ và thuốc tẩy trùng để làm sạch dụng cụ.
Bình có chứa dung dịch cố định để lưu bệnh phẩm.
Dụng cụ có nắp kín để đựng các bệnh phẩm đã pha còn dư để đem huỷ.
Máy ảnh để chụp tổn thương.
Bệnh phẩm
Bệnh phẩm được cố định ngay (không quá 30 phút kể từ khi bệnh phẩm được lấy ra khỏi cơ thể) trong formol trung đệm tính 10%, do các khoa, phòng lâm sàng gửi tới.
Phiếu xét nghiệm
Có đầy đủ thông tin về người bệnh (họ tên, tuổi, giới, địa chỉ, điện thoại), khoa phòng yêu cầu xét nghiệm.
Có ghi đầy đủ chẩn đoán lâm sàng, bao gồm các triệu chứng lâm sàng, các kết quả cận lâm sàng khác, phương pháp lấy bệnh phẩm, vị trí, số lượng bệnh phẩm.
Có ghi rõ yêu cầu xét nghiệm, tên bác sĩ yêu cầu xét nghiệm.
Ghi ngày giờ lấy bệnh phẩm, ngày giờ chuyển đến khoa giải phẫu bệnh – tế bào bệnh học, có hay không có cố định bệnh phẩm sơ bộ, loại dung dịch cố định.
Có phần mô tả đại thể, số lượng bệnh phẩm lấy xét nghiệm, vùng lấy bệnh phẩm, loại mô xét nghiệm…
Các bước tiến hành
Bệnh phẩm thu được từ phẫu thuật cắt dạ dày toàn phần (gồm cả tâm vị và môn vị), bán phần (gồm môn vị) và bán phần ngược (gồm tâm vị).
Quy trình chuẩn bị
Dạ dày được mở dọc theo bờ cong lớn. Khi u ở bờ cong lớn, không được cắt qua u hoặc phải mở theo bờ cong nhỏ. Chụp ảnh tổn thương.
Phẫu tích từng nhóm hạch theo sơ đồ và cắt bỏ mạc nối.
Nếu lách cũng bị cắt bỏ thì lấy các hạch ở vùng rốn lách, đo và cân lách, cắt lách thành từng lát dầy 1cm.
Ghim dạ dày lên tấm lie, cố định qua đêm bằng formol đệm trung tính 10%.
Đánh dấu diện cắt bằng mực Tàu.
Các lát cắt phải vuông góc với hướng đi của nếp gấp niêm mạc.
Một cách chuẩn bị khác: bơm focmol đệm trung tính 10% vào dạ dày (đối với cắt dạ dày toàn phần) hoặc nhồi bông tẩm focmol đệm trung tính 10% (đối với cắt dạ dày bán phần), để cố định qua đêm. Dùng kéo cắt mở phần dạ dày đối diện u.
Mô tả đại thể
Loại phẫu thuật (toàn phần hoặc bán phần); chiều dài của bờ cong lớn, bờ cong nhỏ và hành tá tràng.
Đặc điểm u: vị trí, kích thước 3 chiều, hình dạng (sùi, loét, thâm nhiễm…), độ sâu xâm nhập, sự xâm nhập thanh mạc, mạch máu; sự lan rộng vào tá tràng, khoảng cách u tới hai đầu diện cắt.
Tình trạng của vùng niêm mạc ngoài u.
Cắt lọc bệnh phẩm xét nghiệm mô bệnh học
U: 4 lát cắt qua thành dạ dày, bao gồm u và niêm mạc xung quanh.
Vùng niêm mạc giữa dạ dày sát u: 2 lát cắt.
Diện cắt dạ dày bờ cong nhỏ (diện cắt trên): 2 lát cắt.
Diện cắt dạ dày bờ cong lớn: 2 lát cắt
Diện cắt dưới (cùng với môn vị và tá tràng): 2 lát cắt.
Lách (nếu có).
Tụy (nếu có).
Hạch: theo nhóm hoặc vùng.
Vùng môn vị.
Bờ cong nhỏ.
Bờ cong lớn.
Mạc nối.
Vùng rốn hạch
Hình 9. Phẫu thuật bệnh phẩm u dạ dày
Kết quả
Bệnh phẩm chứa toàn bộ tổn thương, bờ diện cắt, cố định đúng quy định.
Những sai sót và hướng xử trí
Cần luôn nhớ, nếu bệnh phẩm không được cố định ngay sau khi lấy ra khỏi cơ thể hoặc cố định không đúng cách sẽ bị hoại tử là không thể sửa chữa được.
Bệnh phẩm mềm: tránh dùng kẹp có mấu kẹp chặt làm nát bệnh phẩm.
Bệnh phẩm của lần pha trước dính lại trên dụng cụ và dính vào bệnh phẩm sau: Thớt pha bệnh phẩm, dụng cụ pha phải rửa sạch trước khi pha từng bệnh phẩm.
Khi cắt lấy bệnh phẩm làm xét nghiệm phải lấy theo hết bề dày thành dạ dày có u để đánh giá sự xâm nhập thành dạ dày. Nếu chưa lấy được hết thì phải lấy lại mảnh khác.
