Đại cương
Là phương pháp dùng kim sinh thiết chọc xuyên qua thành ngực vào khối u sau khi đã xác định được chính xác vị trí của khối u trong lồng ngực dựa vào phim cắt lớp vi tính, để lấy một mảnh tổ chức chẩn đoán xác định về mô bệnh học và tế bào học, mà không có hướng dẫn của máy chụp cắt lớp vi tính, hay siêu âm.
Chỉ định
Tất cả các trường hợp có tổn thương ở phổi, màng phổi trên phim cắt lớp vi tính cần được chẩn đoán mô bệnh học và tế bào học để giúp hướng điều trị. Với điều kiện:
Tổn thương phổi có đường kính ≥ 3cm nằm ở ngoại vi gần hoặc sát thành ngực.
Không nằm ở sát tim và các mạch máu lớn như ĐM chủ, TM chủ
Chống chỉ định
Rối loạn chức năng đông máu, đang dùng thuốc chống đông
Phổi có kén khí ở vùng xác định kim chọc qua
Người bệnh giãn phế nang nặng, đang có khó thở
Người bệnh đang sốt cao, hoặc đang có ho ra máu
Trên phim cắt lớp vi tính có nghi nghờ tổn thương là u mạch hoặc viêm phổi ở giai đoạn cấp.
Người bệnh đã bị cắt một bên phổi đối diện
Người bệnh bị ho nhiều không ngớt
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sĩ chuyên khoa phổi, 1 điều dưỡng phụ
Phương tiện
Khay vô khuẩn
Bộ kim sinh thiết Tru-cut số 18G hoặc 16G kèm theo kim đồng trục để dẫn đường và các ốc định vị.
Dao mổ số 11 và 1 bơm tiêm 50ml, 1 bơm tiêm 20ml, 2 bơm tiêm 5ml
2 lam kính và 1 lọ đựng formon có ghi r tên, tuổi người bệnh
1 cốc đựng cồn Betadin, 1 cốc đựng cồn 70º, bông gạc vô khuẩn, pince, kéo, thuốc tê Lidocain 2 4 ống, Atropin 0,25mg 2 ống
Toan lỗ và toan vuông 1 chiếc
Hộp thuốc chống sốc, bóng Ambu và dụng cụ cấp cứu
Người bệnh
Được giải thích kỹ về thủ thuật và những tai biến có thể xảy ra
Được khám toàn diện về lâm sàng, cận lâm sàng, chuẩn bị đầy đủ các xét nghiệm cơ bản: Phim cắt lớp vi tính, công thức máu, chức năng đông máu, sinh hóa máu…
Được đo huyết áp, mạch, nhiệt độ, nhịp thở, tiêm 1 ống Atropin 0,25mg trước thủ thuật 15 phút.
Các bước tiến hành
Tư thế người bệnh
Tư thế nằm nghiêng, ngửa hoặc sấp tùy thuộc vị trí tổn thương
Dặn người bệnh nằm im, thở đều và không được cử động trong suốt quá trình làm thủ thuật.
Kỹ thuật
Dựa vào phim cắt lớp vi tính đo kích thước tổn thương, vị trí tổn thương, xác định khoảng cách từ mép da tới tổn thương sao cho đường đi là gần nhất, thuận lợi nhất, ít gây tổn thương nhu mô phổi nhất.
Đánh dấu vị trí chọc kim lên người bệnh
Sát trùng rộng bằng Betadin, trải toan có lỗ đã được vô khuẩn, lỗ toan để hở vùng định chọc kim.
Đặt ốc định vị trên kim dẫn đường với khoảng cách đã tính trước.
Gây tê theo lớp, dùng lưỡi dao mổ số 11 rạch một vết nhỏ trên da
Dùng kim dẫn đường chọc theo hướng và độ sâu đã tính trước để tới tổn thương, đưa kim sinh thiết vào bấm lấy bệnh phẩm, có thể bấm lấy 2-3 mảnh bệnh phẩm theo các hướng khác nhau cho vào lọ đựng bệnh phẩm.
Dùng bơm tiêm 20 hút lấy bệnh phẩm phết lên 2 lam kính
Yêu cầu người bệnh nín thở rồi rút nhanh kim đồng trục ra, người phụ tá sát trùng rồi băng ép vị trí sinh thiết lại.
Theo dõi
Người bệnh làm thủ thuật xong phải được nằm nghỉ tuyệt đối, theo dõi sát, huyết áp, nhịp thở, nghe tim phổi…nếu cần phải cho chụp Xquang phổi để kiểm tra lại.
Xử trí tai biến
Có 3 tai biến thường xảy ra là:
Tràn khí màng phổi gây xẹp phổi, khó thở, suy hô hấp…tùy mức độ có thể đặt dẫn lưu hút liên tục áp lực -20cmH2O.
Ho ra máu: số lượng ít tự cầm, nếu nhiều phải cho thuốc cầm máu, giãn phế quản, thở ô xy, an thần, thở máy…
Tràn máu màng phổi: thường số lượng ít chỉ cần theo d i sát, cho thuốc cầm máu. Nếu nhiều phải chỉ định mổ để cầm máu (rất ít gặp).
Ngoài ra rất ít gặp tràn khí dưới da, nhiễm khuẩn tại chỗ, di căn ung thư theo đường chọc.
