THU NHẬN TẾ BÀO GỐC TỪ MÁU NGOẠI VI SAU HUY ĐỘNG
(Peripheral blood stem cell collection)
NGUYÊN LÝ
Các thành phần của máu toàn phần có tỷ trọng và độ nhớt khác nhau nên khi ly tâm sẽ phân tách thành các lớp khác nhau. Quy trình sử dụng hệ thống máy gạn tách tự động để ly tâm phân tách các thành phần của máu, thu nhận lớp tế bào đơn nhân có chứa tế bào gốc và truyền trả người cho các thành phần còn lại. Các hệ thống máy tự động được sử dụng gạn tách tế bào gốc từ máu ngoại vi hiện có như: Cobe Spectra, Optia Spectra, Comtec Fresenius…
Nguồn gốc kỹ thuật: theo hướng dẫn của máy và quy trình của Hiệp hội Ngân hàng máu Mỹ (AABB).
CHỈ ĐỊNH
Đạt tiêu chuẩn về hiến tế bào gốc;
Tình trạng lâm sàng và tĩnh mạch cho phép thực hiện thủ thuật.
CHỐNG CHỈ ĐỊNH
Không đạt các tiêu chuẩn về hiến thành phần máu;
Tình trạng lâm sàng và tĩnh mạch không cho phép thực hiện thủ thuật.
CHUẨN BỊ
Người thực hiện
Cán bộ được đào tạo về gạn tách tế bào máu: 1 bác sĩvà 1 KTV;
Phương tiện – Hóa chất:
Phương tiện:
Máy gạn tách thành phần máu tự động và bộ thu nhận (kít) phù hợp;
Dụng cụ sát trùng: Bông thấm, cồn 70o, cồn iod, kìm, băng dính;
Bơm tiêm 5ml, ống xét nghiệm có chứa chất chống đông;
Máy đo huyết áp đồng hồ, dây ga rô, quả bóp…
Hóa chất:
Dung dịch chống đông ACD hoặc CPD – A;
Người hiến:
Người hiến: đảm bảo đủ tiêu chuẩn hiến tế bào gốc và được giải thích về quy trình.
Hồ sơ bệnh án:
Hồ sơ, các phiếu xét nghiệm, phiếu theo dõi quá trình gạn tách.
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Bật máy và chọn chương trình
Lắp đặt bộ thu nhận tế bào
Lắp đặt bộ thu nhận: các bước theo hướng dẫn của máy;
Kết nối kít với dung dịch chống đông (và NaCl 0,9%).
Nhập chỉ số của người hiến theo yêu cầu
Giới tính; cân nặng (kg); chiều cao (cm);
Hematocrit (%); số lượng bạch cầu (G/l); số lượng CD34 của người hiến;
Chọn kết quả dự kiến sẽ gạn tách.
Tráng dung dịch chống đông và đuổi khí trong bộ kít
Kết nối kít với người hiến
Ga rô và chọn vị trí chọc tĩnh mạch;
Sát trùng, lấy tĩnh mạch và cố định kim.
Lấy mẫu máu xét nghiệm
Mở khoá để máu vào khoảng 2ml và đóng khóa;
Lấy máu xét nghiệm qua túi xét nghiệm vào ống xét nghiệm;
Bấm nút để bắt đầu chương trình gạn tách.
Máy thực hiện gạn tách tế bào máu:
Máy thực hiện gạn tách theo chương trình lựa chọn (tùy theo máy);
Điều chỉnh các chỉ số để thu nhận sản phẩm tốt nhất: lượng máu vào, dòng huyết tương, lượng thu nhận, thể tích, số chu kỳ, thời gian xử lý…
Kết thúc gạn tách tế bào gốc máu ngoại vi khi đạt yêu cầu;
Trả máu còn lại trong bộ kít về cho người hiến.
Kết thúc chương trình chạy máy:
Dừng máy, khóa các van vào, ra và các túi chứa sản phẩm;
Rút kim ra khỏi người hiến và cầm máu vị trí chọc tĩnh mạch;
Tháo kít ra khỏi máy và hàn dây tách túi sản phẩm ra khỏi bộ kít;
Ghi chép kết quả chương trình gạn tách và thủ tục hành chính.
Lấy mẫu kiểm tra chất lượng khối tế bào máu thu nhận:
Lắc đều túi tế bào máu sau gạn tách;
Lấy mẫu sản phẩm kiểm tra chất lượng qua túi đựng.
Kết thúc và bàn giao:
Ghi lại kết quả vào bệnh án/phiếu theo dõi gạn tách;
Bàn giao khối tế bào gạn tách, mẫu xét nghiệm.
THEO DÕI
Theo dõi diễn biến các thông số của người được gạn tách;
Theo dõi diễn biến trong quá trình vận hành của máy;
Theo dõi kết quả gạn tách tế bào máu;
Ghi hồ sơ bệnh án/phiếu theo dõi theo mẫu.
NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ
Phản ứng bất thường của người hiến:
Các trường hợp phản ứng hầu hết do quá nhạy cảm, có yếu tố tâm lý: Sự chuẩn bị tư tưởng không tốt, sự lo lắng của đối tượng…
Các biểu hiện phản ứng bất thường:
Nhẹ: có những biểu hiện xay xẩm nhưng không mất đi sự nhận biết;
Vừa: có sự tăng nhanh của phản ứng nhẹ và dẫn đến sự mất nhận biết;
Nặng: có các biểu hiện trên kèm theo sự co giật (ít gặp).
Xử trí các trường hợp phản ứng: Không tiếp tục thực hiện gạn tách;
Nhấc cao chân và hạ thấp đầu của người bệnh/người hiến máu;
Nới lỏng hoặc cởi những áo quá chật, tạo không khí thoáng;
Trường hợp đối tượng bị nôn: Nằm nghiêng, có đồ chứa chất nôn;
Kiểm tra biểu hiện ngoài và mạch thường xuyên;
Nếu tình trạng tốt lên cho đối tượng uống nước mát, nghỉ ngơi đầy đủ;
Đảm bảo đối tượng hồi phục hoàn toàn trước khi rời nơi gạn tách;
Trường hợp cơn co giật kéo dài >5 phút, có thể tiêm Diazepam tĩnh mạch.
Ghi lại phản ứng vào bệnh án/hồ sơ hiến máu.
Hạ can xi huyết:
Trường hợp nhẹ: dị cảm môi, mặt. Xử trí: giảm tốc độ lấy máu ra và trả về của máy, có thể ngậm viên can xi;
Trường hợp nặng: co rút cơ nhiều, đau, khó thở… Tạm ngừng chương trình và tiêm can xi tĩnh mạch; Khi người hiến hết triệu chứng có thể chạy tiếp.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Fresenius HemoCare. The new Cell Seperator: COM.TEC. Fresenius Transfusion GmbH, 2011.
Gambro BCT Inc. Essentials guide. Cobe Spectra apheresis system manual. March 2005.
Lefrere F, et al., Evaluation of an algorithm based on peripheral blood hematopoietic progenitor cell and CD34+ cell concentrations to optimize peripheral blood progenitor cell collection by apheresis. Transfusion.47. (2007) p1851 – 1857
Michael L.Linenberger. Collection of cellular therapy products by apheresis. Cellular Therapy: Principle, Method and Regulation, Bethesda, MD: AABB, 2009, chapter 23, p.251 – 277.
Terumo BCT Inc. Mononuclear cell collection. Spectra optia apheresis system manual, 2012.