VỆ SINH MÔI TRƯỜNG BỆNH VIỆN
Nội dung
Môi trường bệnh viện bao hàm cả con người, trang thiết bị, dụng cụ, vật tư tiêu hao, nhà cửa (tường, sàn nhà,…), nước và không khí… Môi trường bệnh viện phải là nơi sạch sẽ, ngăn nắp và đẹp đẽ sẽ tạo cảm giác thoải mái về cả thể chất lẫn tinh thần cho cho người bệnh trong khi nằm viện và nhân viên y tế trong quá trình công tác. Bệnh viện phải là một môi trường an toàn cho tất cả mọi người trong đến khám, chữa bệnh, thăm nom và làm việc, cũng như cho cộng đồng xung quanh. Do vậy, thực hành tốt vệ sinh môi trường trong bệnh viện hoạt động quan trọng và cần thiết không thể thiếu được trong tất cả các cơ sở y tế.
Vệ sinh môi trường bệnh viện nhằm mục đích:
Làm sạch môi trường trong bệnh viện
Giảm nguy cơ lây nhiễm cho người bệnh, nhân viên y tế và cộng đồng.
Đảm bảo an toàn trong chăm sóc và điều trị người bệnh.
Vệ sinh bề mặt môi trường buồng bệnh
Nguyên tắc vệ sinh bề mặt, buồng bệnh, khoa phòng
Nhân viên y tế khi thực hiện nhiệm vụ vệ sinh phải mang đầy đủ phương tiện bảo hộ cá nhân: khẩu trang, găng tay, mũ, áo choàng, ủng,….
Làm ẩm đối với mọi quy trình vệ sinh, không quét khô.
Thu gom rác trước khi lau, vệ sinh bề mặt.
Làm vệ sinh đi từ khu sạch nhất đến khu bẩn nhất, từ trên xuống dưới và từ trong ra ngoài.
Sử dụng dụng cụ vệ sinh riêng cho từng khu vực.
Cần làm vệ sinh ngay những nơi có nguy cơ lây nhiễm cao (khi có vương vãi máu hoặc các chất tiết, dịch cơ thể của bệnh nhân).
Không làm vệ sinh tại buồng bệnh khi có nhân viên y tế đang thực hiện kỹ thuật thăm khám và điều trị.
Sau khi làm vệ sinh, giẻ lau cần được giặt sạch, phơi khô dưới nắng
Khu vực nguy cơ cao cần sử dụng tải lau nhà dùng một lần, có máy giặt riêng
Sử dụng đúng loại dung dịch làm sạch và khử khuẩn đúng nồng độ đã quy định.
Phân vùng các khu vực vệ sinh
Phân loại theo vùng
Vùng sạch: phòng hành chính, phòng giao ban, phòng nghỉ nhân viên, nhà kho….
Vùng kém sạch: những phòng trực tiếp có liên quan đến hoạt động khám và chữa bệnh như phòng khám bệnh, phòng thay băng, phòng chuẩn bị dụng cụ, buồng bệnh,…
Vùng nhiễm khuẩn: phòng vệ sinh, phòng thụt rửa, phòng để đồ bẩn,….
Phân loại theo nguy cơ
Nguy cơ thấp: khu vực hành chính
Nguy cơ trung bình: khu vực khám và điều trị.
Nguy cơ cao: khu vực nếu không xử lý tốt có thể nguy hiểm đến tính mạng người bệnh và NVYT, cũng như có thể lây thành dịch bệnh: khu vực phòng cách ly, khoa nhiễm, khu phẫu thuật,…
Phân theo màu sắc
Màu xanh: khu vực an toàn, sạch, ít nguy cơ,
Màu vàng: khu vực chăm sóc và điều trị, nguy cơ trung bình,
Màu đỏ: khu vực lây nhiễm, nguy cơ cao.
Các quy định áp dụng cho khu vực vệ sinh bề mặt môi trường chăm sóc người bệnh
Quy định chung
Mỗi bệnh viện, khoa, phòng cần có lịch vệ sinh cụ thể cho từng vùng thuộc đơn vị mình, trong đó nêu rõ những nội dung cụ thể cần thực hiện, các loại phương tiện và dung dịch khử khuẩn thích hợp cho từng vùng và tên nhân viên làm việc chịu trách nhiệm tại mỗi khu vực.
Lịch vệ sinh chung:
+ Lau sàn nhà 2 lần/ngày và khi cần.
+ Đánh cọ bồn rửa 2 lần/ngày và khi cần.
+ Đánh cọ rửa buồng tắm, nhà vệ sinh 4 lần/ngày và khi cần,
+ Lau cửa kính, cửa chớp, cửa ra vào, đèn, quạt 1 lần/tuần và khi cần.
+ Quét mạng nhện, làm sạch chân tường 1 lần/tuần,
+ Vệ sinh khử khuẩn giường và khu vực người bệnh nằm ngay sau khi bệnh nhân tử vong và giữa hai bệnh nhân khác nhau.
+ Vệ sinh bề mặt các thiết bị, phương tiện chăm sóc bệnh nhân 1 lần/ngày và khi cần.
Quy định cụ thể cho từng khu vực.
Phương tiện
Xe đẩy có 2 xô
+ 1 xô đựng nước xà bông: 30g -50g xà bông bột / 20 lít nước hoặc dung dịch khử khuẩn (ví dụ: Presept 0,014%: pha 1viên 2,5g trong 10 lít nước).
+ 1 xô nước sạch
Chổi, xẻng, túi đựng rác
Cây lau nhà: đa năng (phải thay vải lau sau khi kết thúc từng phòng, từng khu vực.)
Dầu xả tẩy mùi hôi.
Khăn lau dùng 1 lần, thấm hút tốt.
Bột chà hoặc dung dịch chà trắng men.
Bàn chải cọ chân tường nhà.
Bàn chải cọ nhà vệ sinh …
Các phương tiện bảo hộ cá nhân: găng tay, khẩu trang, ủng, áo choàng y tế.
Quy định về hóa chất vệ sinh ( xem phụ lục số …)
Quy trình thực hiện:
Vệ sinh phòng bệnh
Sàn nhà: 2 lần/ ngày hoặc khi cần.
Bước 1: Mang trang phục bảo hộ cá nhân và chẩn bị đủ phương tiện. Bước 2: Thu dọn đồ đạc trong phòng bệnh gọn gàng.
Bước 3: Lau ẩm sạch bụi và hốt rác, chú ý các góc ở dưới gầm giường, bàn.
Bước 4:
Đối với khu vực không lây nhiễm:
+ Lau lần 1 với nước xà bông.
+ Lau lần 2 với nước sạch
Đối với khu vực lây nhiễm
+ Lau lần 1 với nước xà phòng.
+ Lau lần 2 với nước sạch.
+ Lau lần 3 với dung dịch khử khuẩn.
Đối với khu vực lây nhiễm đặc biệt nguy hiểm như khi có dịch cúm H5N1, SARS,…
+ Lau lần 1 với dung dịch khử khuẩn.
+ Lau lần 2 với nước xà phòng.
+ Lau lần 3 với nước sạch.
Bước 5: Mang găng tháo khăn lau bỏ vào túi chuyển nhà giặt Bước 6: Đưa dụng cụ ra khỏi phòng, thu dọn.
Bước 7: Tháo găng tay và rửa tay.
Chú ý:
Cách dùng giẻ lau nhà
Khăn lau khô, sạch, dùng một lần cho mỗi lần lau. Không dùng giẻ ẩm, treo sẵn trên cây.
Khăn lau vùng này không mang sang vùng khác lau.
Khi lau nền, nên chia đôi mặt sàn nhà, đặt biển báo để giành ½ lối đi .
Kỹ thuật lau theo đường zíc zắc, đường lau sau không đè lên đường lau trước, không để sót chỗ chưa lau, chỗ nào lau rồi, không lau lại, thay khăn khi kết thúc mỗi phòng bệnh
Vệ sinh giường, bàn, đệm, ghế
Đối với giường, bàn, đệm, ghế dùng cho bệnh nhân không lây nhiễm:
+ Lau sạch bụi bằng khăn ẩm.
+ Lau cọ bằng nước xà phòng, lau lại bằng nước sạch và dùng khăn sạch để lau khô.
Đối với giường, bàn, đệm, ghế dùng cho bệnh nhân lây nhiễm.
+ Lau sạch bụi bằng khăn ẩm có dung dịch khử khuẩn, sau đó lau lại bằng xà phòng nước.
+ Lau lại bằng nước và dùng khăn sạch lau khô.
+ Khi bệnh nhân ra viện cần phơi đệm và ruột gối dưới nắng trong thời gian ít nhất là 01 giờ.
+ Tháo găng, rửa tay.
Vệ sinh trần nhà, tường, cửa và các dụng cụ khác: 1 tuần / lần.
Chuẩn bị dụng cụ
Đưa BN ra khỏi phòng. Cho các vật dụng trên bàn con vào tủ đầu giường hoặc che đậy lại tránh bụi. Tắt quạt.
Quét nhẹ nhàng, cẩn thận trần nhà và tường từ trên xuống loại bỏ bụi và màng nhện, chú ý tránh bụi rơi vào mắt.
Lau cửa kính, lau tường men, các dụng cụ như quạt trần, đèn,… bằng nước xà bông hoặc dung dịch khử khuẩn, sau đó lau lại bằng nước sạch và lau khô.
Dùng bàn chải và xà phòng cọ rửa sạch sẽ và lau các vế bẩn trên tường, sau đó lau lại bằng nước sạch.
Lau sàn nhà theo quy trình.
Thu dọn dụng cụ.
Tháo găng và rửa tay.
Nhà vệ sinh:
Nhân viên: 2 lần/ngày.
Bệnh nhân: 4 lần/ngày và khi cần.
Mang phương tiện phòng hộ.
Dọn hết rác bẩn.
Tưới dung dịch khử khuẩn lên sàn nhà vệ sinh, bề mặt bệ xí và để trong 10 phút.
Cọ rửa bằng nước cho sạch.
Thu dọn dụng cụ.
Tháo găng và rửa tay.
Hành lang, cầu thang: Lau 2 lần /ngày hay khi bẩn.
® Lưu ý: Có kế hoạch cuốn chiếu hằng tháng cọ rửa nền nhà, hành lang, cầu thang … từng vùng nhỏ và lau khô ngay. Tránh đổ nước dùng chổi quét làm thấm, ẩm ướt, trơn trợt.
Vệ sinh bề mặt có máu và dịch cơ thể
Mang trang phục phòng hộ: Găng tay, khẩu trang, ủng, kính bảo hộ (nếu cần).
Vệ sinh dây dẫn, lọ đựng chất thải
Thay tải lau hoặc giặt tải lau trong xô nước sạch, vắt khô và lau lại sàn nhà cho sạch xà phòng hoặc dung dịch khử khuẩn theo trình tự trên.
Thu dọn dụng cụ, cọ rửa sạch các dụng cụ vệ sinh và để đúng nơi quy định.
Giặt tải lau và phơi khô. Không được để tải lau ẩm ướt ở các góc nhà.
Rửa tay thường quy và chuyển sang khu vực làm vệ sinh khác.
Xử lý dụng cụ sau khi làm vệ sinh
Tất cả các dụng cụ sau khi làm vệ sinh được cọ rửa sạch, để nơi khô ráo.
Tải lau sau khi làm vệ sinh phải giặt, dưới ánh nắng mặt trời và để đúng quy định hoặc cho vào túi để chuyển đi giặt. Không được để tải lau ẩm ướt ở các góc nhà.
Sử dụng tải riêng dụng cụ vệ sinh riêng cho từng khu vực, từng khoa phòng.
Phải rửa tay ngay sau khi tháo găng vệ sinh.
Vệ sinh môi trường nước
Nước sạch là nguồn tài sản quý giá với loài người, đặc biệt trong môi trường bệnh viện, nước đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo vệ sinh, góp phần đắc lực trong việc cứu sống người bệnh. Việc sử dụng và duy trì môi trường nước sạch trong các cơ sở y tế phải tuân thủ các nguyên tắc sau đây:
Tất cả các cơ sở y tế đều phải sử dụng nguồn nước sạch theo đúng quy định (nước máy).
Các bể chứa nước được lát xi măng, có nắp đậy và định kỳ vệ sinh cọ rửa bể chứa nước theo quy định.
Nước sử dụng tại phòng mổ, khoa Sản phải sử dụng nước máy và được lọc qua màng siêu lọc hoặc được khử khuẩn bằng tia cực tím trước trước khi sử dụng
Các cơ sở y tế cần lập kế hoạch để Trung tâm y tế dự phòng định kỳ lấy mẫu nước xét nghiệm các yếu tố, vật lý, hóa học học và vi sinh. Khi kết quả xét nghiệm các mẫu nước sinh hoạt không đảm bảo phảo có các biện pháp can thiệp kịp thời nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh và nhân viên y tế.
Vệ sinh môi trường không khí
Không khí là một trong các các thành phần cơ bản của môi trường bệnh viện. Không khí sạch, đảm bảo an toàn cho người bệnh là yếu tố rất quan trọng trong thực hành chăm sóc và điều trị. Ngoài việc bề mặt môi trường khoa phòng sạch sẽ gọn gàng, các buồng bệnh phải đảm bảo thoáng khí mát mẻ về mùa hè, ấm áp về mùa đông. Việc đảm bảo sắp xếp người bệnh hợp lý là một trong chín nội dung thực hành của phòng ngừa chuẩn. Để tránh nhiễm khuẩn mắc phải tại bệnh viện, các phòng phẫu thuật, phòng hồi sức tích cực cần được bố trí hệ thống thông khí đúng quy định: Mọi buồng phẫu thuật, hồi sức tích cực được lắp hệ thống không khí trên trần hoặc gần sát trần nhà và quạt hút khí tồn đọng cách sàn nhà 10 cm giúp tạo luồng không khí đi từ cao xuống thấp và thoát ra ngoài gần sàn nhà. Hệ thống thông khí cần có những phin lọc có thể lọc được bụi, tác nhân gây bệnh đạt từ 97-99% các phần tử (như các phin lọc của HEPA 97 – 99% hiệu quả). Nắp quạt hút khí tồn đọng cần có lưới chắn côn trùng, loài gặm nhấm. Màng lọc khí của điều hòa cần được vệ sinh khử khuẩn định kỳ theo quy định. Tiêu chuẩn thông khí buồng phẫu thuật (xem them bài hướng dẫn kiểm soát NK vết mổ). Cửa buồng phẫu thuật phải luôn đóng kín trong suốt thời gian phẫu thuật trừ khi vận chuyển thiết bị, dụng cụ hoặc lúc thành viên kíp phẫu thuật ra vào buồng phẫu thuật. Cần kiểm tra định kỳ môi trường không khí khu vực trọng điểm như phòng mổ, phòng hồi sức để có giải pháp khắc phục kịp thời khi không khí bị ô nhiễm, đảm bảo an toàn cho người bệnh trong quá trình nằm viện.
Tài liệu tham khảo
Tài liệu Đào tạo Phòng ngừa chuẩn của Bộ Y tế, 2010
Tài liệu đào tạo vệ sinh bệnh viện của Bộ Y tế, 2009
Tài liệu Hướng dẫn phòng ngừa và kiểm soát nhiễm khuẩn vết mổ của Hội Kiểm soát nhiễm khuẩn TP Hà Nội, 2011 (Dự thảo)
Tài liệu Hướng dẫn Quy trình chống nhiễm khuẩn bệnh viên – Tập I của Bộ Y tế, 2003
Tài liệu đào tạo Hướng dẫn Phòng ngừa phổ cập trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe sinh sản của Bộ Y tế, 2007
