Đại cương
Chụp UPR là phương pháp chụp hệ tiết niệu ngược dòng qua catheter đưa lên niệu quản bơm thuốc cản quang vào hệ tiết niệu.
Bằng phương pháp này thuốc cản quang được đưa trực tiếp vào bể thận, thuốc không bị pha loãng, nên đài bể thận hiện rõ.
Tuy nhiên phương pháp này chỉ đánh giá được hình thái đài-bể thận mà không biết được chức năng thận.
Chỉ định
Hẹp hoặc tắc niệu quản do sỏi hoặc các nguyên nhân khác: nhằm đánh giá hình thái đài – bể thận, niệu quản trong trường hợp chụp thận thuốc tĩnh mạch không ngấm hoặc người bệnh có chống chỉ định chụp UIV.
Tìm các đường dò lưu thông từ hệ thống bạch huyết sang xoang thận trong các trường hợp đái dưỡng chấp.
Chống chỉ định
Khi có nhiễm khuẩn đường niệu
Viêm bàng quang, viêm niệu đạo vì dễ gây viêm bể thận ngược dòng.
Dị ứng thuốc cản quang
Chuẩn bị
Người thực hiện
01bác sĩ, 01điều dưỡng, 01 kỹ thuật viên Xquang, kíp gây mê trong một số trường hợp cần thiết.
Phương tiện, dụng cụ
Máy Xquang.
Máy soi bàng quang cứng (kim loại) hoặc mềm (sợi).
Bộ cáp quang dẫn truyền hình ảnh và màn hình video.
Nguồn ánh sáng lạnh.
Nguồn nước vô trùng và hệ thống dẫn nước vào máy.
Catheter các cỡ để chụp thận ngược dòng.
Bàn soi bàng quang
Thuốc cản quang tan trong nước (Telebrix,..): 01 lọ
Găng vô trùng: 02 đôi
Cồn betadin sát trùng: 01 lọ
Gạc vô trùng: 02 gói
Kẹp vô trùng: 01 cái
Quần áo mổ: 02 bộ
Mũ, khẩu trang: 02 bộ
Thuốc giảm đau (Felden, mobic, …), gây tê tại chỗ (Xylocain).
Thuốc tiền mê hay gây mê toàn thân tùy từng trường hợp cụ thể.
Người bệnh
Cần được giải thích kỹ trước khi làm thủ thuật, tiêm thuốc giảm đau trước khi tiến hành thủ thuật (Felden, mobic..) và cần được gây tê tại chỗ bằng xylocain (thường dùng loại gel) bơm qua đường niệu đạo.
Hồ sơ bệnh án
Các bước tiến hành
Kiểm tra hồ sơ
Kiểm tra người bệnh
Thực hiện kỹ thuật
Giảm đau cho người bệnh: tiêm thuốc giảm đau trước khi tiến hành thủ thuật (Felden, mobic…), gây tê tại chỗ bằng xylocain (thường dùng loại gel) bơm qua đường niệu đạo.
Người bệnh nằm theo tư thế sản khoa.
Soi kiểm tra: đặt máy soi bàng quang, cho nước vào bàng quang kiểm tra tình trạng bàng quang, xác định vị trí 2 lỗ niệu quản và quan sát tình trạng lỗ niệu quản cần đặt UPR.
Đưa catheter ngược dòng từ niệu đạo vào bàng quang lên niệu quản khoảng 5- 7cm qua ống soi bàng quang, bơm 07- 15ml dung dịch thuốc cản quang qua catheter rồi chụp phim thứ nhất ngay sau khi bơm thuốc và phim thứ hai sau 5 phút.
Đánh giá kết quả
Có thể thấy các hình ảnh bất thường:
Thấy rõ hình ảnh đài-bể thận-niệu quản với các hình ảnh bệnh lý như phần chụp UIV đã mô tả.
Xác định vị trí các dị vật hoặc các đoạn chít tắc trên thận hoặc Thấy được các đường rò từ hệ bạch huyết vào xoang thận.
Biến chứng và xứ trí
Nhiễm khuẩn ngược dòng: uống nhiều nước và sử dụng kháng sinh.
Đái máu vi thể: không cần xử trí.
Đái máu đại thể: sử dụng thuốc cầm máu, truyền máu nếu cần.
Thủng niệu quản: can thiệp ngoại khoa.
Tài liệu tham khảo
Campbell’s Textbook of Urology, Chapter 3, Urinary Tract Imaging, Basic Principles.
