Đại cương
Phẫu thuật cắt mộng có nhiều phương pháp nhằm loại bỏ được mộng, tái tạo lại giải phẫu bình thường của bề mặt nhãn cầu và khống chế tối đa sự tái phát. Hiện nay phương pháp cắt mộng ghép kết mạc rìa tự thân hoặc áp mitomycin C được áp dụng phổ biến.
Chỉ định
Người bệnh có mộng thịt nguyên phát, tái phát từ độ II trở lên.
Chống chỉ định (tương đối)
Những người bệnh có các viêm nhiễm cấp tính ở mắt như: viêm kết mạc, viêm loét giác mạc, viêm màng bồ đào, viêm túi lệ…, hoặc bệnh toàn thân.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sĩ chuyên khoa Mắt đã được đào tạo.
Phương tiện
Máy hiển vi phẫu thuật, kính lúp.
Bộ dụng cụ phẫu thuật mộng vi phẫu, dao gọt mộng.
Kim chỉ 9-0, 10-0 (nilon hoặc chỉ tự tiêu).
Người bệnh
Giải thích cho người bệnh.
Làm các xét nghiệm: chức năng (thị lực, nhãn áp), công thức máu, nước tiểu, Xquang tim phổi, khám nội khoa có kết quả bình thường.
Hồ sơ bệnh án
Làm hồ sơ bệnh án nội trú hoặc ngoại trú.
Các bước tiến hành
Kiểm tra hồ sơ
Kiểm tra người bệnh
Tiến hành phẫu thuật
Vô cảm
Tiêm tê cạnh nhãn cầu, thần kinh trên hố.
Thực hiện kỹ thuật
Phẫu thuật cắt mộng ghép kết mạc rìa tự thân.
Đặt vành mi bộc lộ nhãn cầu.
Cắt kết mạc dọc 2 bên thân mộng: cắt đến tổ chức kết mạc lành cạnh thân mộng.
Cắt ngang đầu mộng:
+ Với mộng nguyên phát hoặc tái phát nhưng còn nhiều tổ chức kết mạc: cắt cách rìa 2 – 3mm.
+ Với mộng dính nhiều: cắt sát đầu mộng nơi bám vào giác mạc để tiết kiệm tổ chức kết mạc thân mộng.
Phẫu tích tổ chức xơ mạch dưới kết mạc thân mộng: phẫu tích tách thân mộng rời khỏi thân cơ trực phía dưới (bộc lộ rõ cơ trực trong hoặc ngoài đẻ tránh cắt đứt cơ). Sau đó, phẫu tích tổ chức xơ mạch thân mộng dưới kết mạc và bộc lộ toàn bộ khối xơ mạch (tránh làm thủng, rách kết mạc), cắt bỏ toàn bộ tổ chức xơ mạch.
Kẹp, cắt tổ chức xơ thân mộng đến sát cục lệ, đốt cầm máu.
Đốt cầm máu củng mạc sát rìa: đủ cầm máu, không đốt cháy củng mạc để tránh gây hoại tử củng mạc.
Gọt giác mạc.
Gọt phần mộng bám vào giác mạc bằng dao tròn.
Gọt bằng diện củng mạc sát rìa: đi dọc theo rìa để lấy củng mạc làm mốc, tránh đi quá sâu gây thủng.
Yêu cầu sau gọt: bề mặt diện gọt phải nhẵn, không gồ ghề tạo điều kiện cho quá trình biểu mô hóa giác mạc.
Lấy kết mạc ghép từ rìa trên với diện tích tương đương với diện tích cần ghép mà không gây thiếu kết mạc cùng đồ trên.
Khâu mảnh ghép kết mạc bằng chỉ 9-0: 2 mũi ở đầu mảnh ghép sát rìa, 2 mũi đầu mảnh ghép xa rìa (4 mũi /4 góc); Khâu sao cho mảnh ghép áp sát mặt củng mạc, khâu đính vào củng mạc và nối tiếp với kết mạc thân mộng còn lại, phần kết mạc vùng rìa sẽ ghép ở phía vùng rìa, phần kết mạc phía cùng đồ sẽ ghép nối với phần kết mạc của thân mộng. Đảm bảo chắc phần biểu mô kết mạc phẳng, không bị khâu cuộn vào bề mặt củng mạc.
Phẫu thuật phẫu thuật mộng có áp thuốc chống chuyển hóa (thuốc ức chế miễn dịch).
Chỉ định các trưòng hợp mộng có nguy cơ tái phát cao, mộng kép, mộng tái phát không đủ kết mạc để ghép.
Các bước tiến hành tương tự từ 1 đến 8 trong phương pháp phẫu thuật mộng ghép kết mạc rìa tự thân. Các bước tiếp theo như sau:
Đặt mẩu gelaspon kích thước bằng diện củng mạc vừa phẫu tích (khoảng 2x3mm) có tẩm thuốc chống chuyển hóa nồng độ (tùy theo loại thuốc) vào diện củng mạc vừa phẫu tích thân mộng trong vòng 5 phút. Tránh không để thuốc dính vào giác mạc.
Lấy mẩu gelasspon ra và rửa sạch mắt bằng nước muối 0,9% (20ml).
Khâu cố định vạt kết mạc thân mộng vào diện củng mạc bằng chỉ 9-0 cách rìa 2mm. Phải đảm bảo phần kết mạc thân mộng giữ lại được phẳng, hai mũi đầu được khâu đính kín với kết mạc lành.
Theo dõi
Dùng kháng sinh toàn thân, giảm đau ngày đầu.
Tra kháng sinh và các thuốc tăng cường liền sẹo giác mạc.
Tra thêm corticoid sau khi giác mạc gọt đã biểu mô hóa hoàn toàn.
Cắt chỉ sau phẫu thuật từ 10 đến 14 ngày.
Tai biến và xử trí
Trong phẫu thuật
Chảy máu nhiều: cầm máu bằng tra adrenalin 0,1% hoặc đốt cầm máu.
Thủng kết mạc: nếu vết thủng nhỏ thì không cần khâu, nếu vết thủng lớn thì khâu lại.
Thủng củng mạc: khâu lại bằng chỉ 8-0.
Thủng giác mạc: ngừng gọt giác mạc và khâu lại bằng chỉ 10-0.
Sau phẫu thuật
Chảy máu: uống hoặc tiêm transamin 250mg x 2 viên và băng ép, nếu vẫn chảy máu phải kiểm tra lại vết phẫu thuật để tìm vị trí chảy máu và xử trí.
Biểu mô giác mạc chậm tái tạo: tra thêm thuốc tăng cường dinh dưỡng giác mạc: CB2, vitamin A…
Loét giác mạc: điều trị như viêm loét giác mạc.
