Đại cương
Điều trị bàn chân khèo bẩm sinh theo phương pháp Ponsetti là một cuộc cách mạng về kỹ thuật bó bột chỉnh hình nắn sửa các biến dạng vùng bàn, cổ chân mà tâm điểm là thay đổi trục xương sên và kéo dãn các dây chằng quanh xương sên.
Kỹ thuật bó bột Ponsetti được tiến hành theo các bước:
+ Nghiêng và xoay trong tối đa.
+ Dần chỉnh mũi bàn chân xoay ngoài.
+ Dần nâng lòng bàn chân gấp mặt mu.
+ Chuyển lòng bàn chân nghiêng ngoài với cạnh ngoài bàn chân cao hơncạnh trong
Sau khi kết thúc giai đoạn bó bột chỉnh hình là giai đoạn đeo nẹp Dennis- Brown để đảm bảo duy trì kết quả bó bột. Nẹp Dennis-Brown gồm 02 giầy vừa với kích thước của bàn chân trẻ. Hai giầy được liên kết bởi thanh nẹp giữ cho hai giầy dang rộng bằng vai, xoay ngoài và nghiêng ngoài. Nẹp được chỉ định đeo 23 giờ mỗi ngày cho tới khi trẻ tự đứng đi được thì duy trì đeo ban đêm cho đến khi trẻ 36 tháng tuổi.
Có một số trường hợp trẻ vẫn bị bàn chân thuổng do co rút gân gót có thể cần phải chỉ định chích gân gót (tenotomy) rồi bó lại. Kỹ thuật này nên tiến hành trước khi trẻ 18 tháng tuổi.
Chỉ định
Trẻ bị bàn chân khèo bẩm sinh hai bên.
Trẻ bị bàn chân khèo bẩm sinh một bên.
Trẻ bàn chân khèo có bị cứng đa khớp, trật khớp háng…
Chống chỉ định
Trẻ bị thoát vị tủy lớn (có túi thoát vị )
Trẻ bị giòn xương bẩm sinh ( người thủy tinh )
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sỹ chuyên khoa Phục hồi chức năng, kỹ thuật viên Vật lý trị liệu, kỹ thuật viên chỉnh hình.
Phương tiện, thuốc và nguyên liệu
Kìm phá bột, cưa bột hoặc kéo.
Găng tay, khăn hoặc giấy lau, khẩu trang.
Phim chụp Xquang, đèn đọc phim Xquang.
Nguyên liệu: bột thạch cao, băng cuộn bông, vải cotton hoặc giấy vệ sinh.
Thuốc: thuốc giảm đau (Paracetamol…), thuốc khử trùng (Betadine).
Người bệnh
Trẻ cần được kiểm tra toàn trạng về hô hấp, tim mạch….
Khám lại để xác định số chân bị khèo, mức độ khèo ở mỗi chân….
Kiểm tra các dị tật hoặc bất thường về cấu trúc có thể đi kèm bàn chân khèo.
Tư thế trẻ: đặt nằm trên bàn bó bột, bộc lộ toàn bộ vùng thặt lưng và chi dưới.
Hồ sơ bệnh án
Bác sỹ, kỹ thuật viên nẵm vững chẩn đoán của trẻ.
Ghi chép đầy đủ tình trạng, mức độ và chỉ định can thiệp cho trẻ.
Nắm và ghi chép đầy đủ các bước kỹ thuật sẽ tiến hành.
Nắm kết quả tổn thương trên phim Xquang.
Các bước tiến hành
Tâm lý tiếp xúc:
Giải thích rõ cho cha mẹ bệnh nhi và người nhà hiểu được tình trạng bệnh tật và các bước sẽ tiến hành để tạo ra sự hợp tác chặt chẽ và tuân thủ đầy đủ các yêu cầu của bác sỹ khi chăm sóc trẻ tại nhà.
Bó bột chỉnh hình
Chỉ định: tất cả trẻ bàn chân khèo bẩm sinh đến sớm trước 18 tháng.
Kỹ thuật bó bột:
+ Quấn băng bông, băng vải cotton hoặc giấy vệ sinh từ mũi bàn chân lên cẳng chân, khớp gối và đùi.
+ Quấn bột bó từ mũi bàn chân, bàn chân, lên tới phần dưới khớp gối. Nắn chỉnh phần mũi bàn chân, lấy đầu trên xương sên làm mốc để nắn chỉnh. Tránh tuyệt đối không chạm vào gót chân.
+ Giữ bàn chân trẻ ở tư thế này đến khi bột khô. Tiếp tục quấn bột lên qua khớp gối đến > 2/3 đùi. Bó bột ở tư thế gối gập.
+ Cố định bột trong 1 – 2 tuần(tùy thuộc lứa tuổi bắt đầu bó bột).
+ Tháo bột, làm vệ sinh sạch chân trẻ, bôi Betadine vào chỗ loét, xước.
+ Bó bột từ 4 – 6 đợt cho tới khi bàn chân gấp mu, xoay và nghiêng ngoài. Sau khi hoàn thành quá trình bó bột thì chuyển sang đeo nẹp Dennis-Brown.
Thời gian đeo nẹp dennis-brown
Ngày sau ngừng bó bột đến khi trẻ 36 tháng tuổi
Liên tục đeo cả ngày và đêm cho đến khi trẻ tự đứng đi được.
Đeo nẹp vào ban đêm cho đến khi trẻ 36 tháng .
Theo dõi
Theo dõi sau bó bột tại nhà: Nếu các ngón chân sưng, tím, đau, cần tháo bột ngay tránh hoại tử.
Thời gian bó bột: 1 – 2 tuần/ đợt, khoảng 4 – 6 đợt
Tai biến và xử trí
Tổn thương bề mặt da do loét: rửa nước muối sinh lý, giữ gìn da khô ráo sạch sẽ.
