Đại cương
Siêu âm nội soi là phương pháp sử dụng ống nội soi có gắn đầu dò siêu âm để vừa kết hợp nội soi và vừa siêu âm để chẩn đoán và can thiệp các tổn thương ống tiêu hóa và các tạng cạnh ống tiêu hóa (trung thất, gan trái, tụy…).
Ưu điểm của phương pháp siêu âm nội soi là có thể sử dụng đầu dò siêu âm tần số cao, đầu rò được đưa sát vào tổn thương giúp bộc lộ tốt hơn các tổn thương thành ống tiêu hóa hoặc các tổn thương cạnh ống tiêu hóa mà bình thường rất hạn chế với siêu âm qua thành bụng.
Chỉ định và chống chỉ định
Chỉ định
Chẩn đoán: Chẩn đoán tổn thương và chẩn đoán giai đoạn trong bệnh lý ác tính.
Lấy bệnh phẩm để làm giải phẫu bệnh : Chọc hút kim nhỏ, sinh thiết.
Can thiệp :
Đặt dẫn lưu nang tụy dạ dày.
Đặt dẫn lưu ổ áp-xe từ ngoài vào đường tiêu hóa (áp-xe trung thất vào thực quản…)
Mở thông từ đường mật vào dạ dày để đặt stent đường mật.
Chống chỉ định
Người bệnh không hợp tác.
Rối loạn đông máu : đặc biệt trong trường hợp cần làm can thiệp như sinh thiết, dẫn lưu.
CHUẨN BỊ
Người thực hiện
Bác sỹ chuyên khoa.
Kỹ thuật viên phụ
Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê
Điều dưỡng.
Phương tiện
Máy siêu âm nội soi
Đầu dò nội soi 360 độ và đầu dò cửa sổ bên.
Vật tư tiêu hao
Bơm tiêm 10; 20ml
Kim tiêm 18-20G
Nước cất hoặc nước muối sinh lý
Găng tay, mũ, khẩu trang phẫu thuật
Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật.
Bông, gạc phẫu thuật.
Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.
Thuốc gây mê- giãn cơ.
Ống thông, dân dẫy, ống dẫn lưu, ống nong: trong trường hợp có siêu âm can thiệp.
Người bệnh
Người bệnh được giải thích về thủ thuật để phối hợp với thầy thuốc.
Nhịn ăn trước khi làm thủ thuật 6 giờ.
Phiếu xét nghiệm
Có các xét nghiệm cần thiết như máu chảy máu đông, tỉ lệ prothrombin, chức năng gan thận.
Có kết quả thăm khám hình ảnh như : Siêu âm, Cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ.
Nên làm nội soi trước để định vị tổn thương.
Các bước tiến hành
Người bệnh được gây mê toàn thân, thường gây mê tĩnh mạch.
Đối với siêu âm chẩn đoán
Đưa đầu dò của máy siêu âm nội soi vào vùng nghi ngờ tổn thương : Thực quản (trung thất), dạ dày, tá tràng.
Kết hợp với các kỹ thuật của nội soi để bộc lộ các tổn thương bằng các mặt cắt của siêu âm.
Kết hợp với các thủ thuật bơm dịch hoặc hút xẹp ống tiêu hóa để bộc lộ các tổn thương.
Đối với siêu âm can thiệp
Sau khi xác định được tổn thương.
Tìm mặt cắt, đường vào thuận lợi nhất tránh các biến chứng chọc vào các mạch máu lớn.
Tiến hành chọc bằng kim qua siêu âm nội soi.
Lấy bệnh phẩm làm giải phẫu bênh: hút bằng bơm tiêm dưới áp lực chân không để lấy tổ chức.
Đặt dẫn lưu: luồn dây dẫn qua kim vào tổn thương.
Dùng bộ nong để nong đường vào.
Đặt dẫn lưu trên dây dẫn.
Tai biến và xử trí
Biến chứng gây mê: cần phải có bác sỹ gây mê bên cạnh để đề phòng và xử trí các tai biến.
Liên quan đến thủ thuật: thủng tạng rỗng hoặc chảy máu trong ổ bụng: hội chẩn phẫu thuật viên để điều trị ngoại.
