Đại cương
Máu toàn phần có đầy đủ các thành phần: Hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu và các thành phần của huyết tương. Từ máu toàn phần có thể sản xuất ra các chế phẩm máu : Khối hồng cầu, khối Tiểu cầu, huyết tương, tủa VIII…
Truyền máu toàn phần: Tăng khối lượng tuần hoàn, bồi phụ lại lượng máu đã mất khi người bệnh bị mất máu cấp do chấn thương, phẫu thuật hoặc chảy máu ồ ạt.
Truyền khối hồng cầu: Tăng khả năng cung cấp oxy khi thiếu máu không hồi phục hoặc thiếu máu nặng mất bù, như trong bệnh: Thalasemia, suy tuỷ.
Truyền tiểu cầu và huyết tương: Tăng khả năng đông máu và cầm máu.
Truyền bạch cầu, gamma globulin, albumin: Tăng khả năng đề kháng và chống nhiễm khuẩn.
Chỉ định
Mất máu ảnh hưởng đến huyết động: chảy máu nội tạng, chấn thương …
Các tình trạng giảm tiểu cầu, giảm yếu tố đông máu gây chảy máu.
Các bệnh về máu: Suy tuỷ, rối loạn tạo máu.
Chống chỉ định
Suy tim do tăng khối lượng tuần hoàn
Chuẩn bị
Người thực hiện
Điều dưỡng: có kiến thức, kỹ năng, tâm lý vững vàng và trang phục đầy đủ
theo qui định.
Phương tiện
Dụng cụ vô khuẩn
Khay vô khuẩn: 01 khay
Bơm, kim tiêm, dây truyền máu
Bông, hộp đựng bông, gạc/opside
Dụng cụ sạch
Hộp chống sốc
Cồn 70O, dung dịch sát khuẩn tay nhanh, găng tay
Thẻ định nhóm máu hoặc lam kính
Phiếu truyền máu
Dây garô, băng dính, băng cuộn, nẹp cố định, gối kê tay, cọc truyền
Máy đo huyết áp, ống nghe, đồng hồ bấm dây, nhiệt kế
Dụng cụ khác
Hộp đựng vật sắc nhọn, xô đựng rác thải theo qui định
Máu/chế phẩm từ máu và thuốc
Dịch truyền NaCl 9‰: 01 chai
Túi máu/chế phẩm từ máu theo y lệnh: Kiểm tra chất lượng, hạn sử dụng của túi máu.
Bệnh nhi và gia đình bệnh nhi
Giải thích và gia đình bệnh nhi cam kết đồng ý thực hiện thủ thuật, cho trẻ ăn trước truyền ít nhất 30 phút.
Kiểm tra dấu hiệu sinh tồn: Mạch, nhiệt độ, huyết áp.
Hỏi về tiền sử dị ứng với máu.
Hồ sơ bệnh án
Phiếu truyền máu, Phiếu ghi chép theo dõi thủ thuật.
Các bước tiến hành
Kiểm tra hồ sơ
Kiểm tra lại chỉ định, chống chỉ định và cam kết đồng ý thực hiện thủ
thuật.
Kiểm tra người bệnh
Tình trạng bệnh nhi.
Thực hiện kỹ thuật
Truyền cùng nhóm máu: Người bệnh nhóm máu nào thì truyền nhóm máu đó và truyền theo chỉ định của Bác sỹ.
Truyền khác nhóm máu: Trong trường hợp cấp cứu không có máu cùng nhóm có thể truyền khác nhóm (không quá 250ml) theo quy tắc truyền máu tối thiểu và theo chỉ định của Bác sĩ.
Điều dưỡng rửa tay
Thực hiện 5 đúng
Làm phản ứng định lại nhóm máu tại giường
Cắm dây truyền máu và đuổi khí
Xác định vị trí truyền, đưa kim vào tĩnh mạch, cố định kim
Làm phản ứng sinh vật.
Điều chỉnh tốc độ truyền theo y lệnh
Giúp bệnh nhi ở tư thế thoải mái.
Dặn dò bệnh nhi và gia đình bệnh nhi những điều cần thiết: Hạn chế ăn trong suốt quá trình truyền, theo dõi các dấu hiệu bất thường: sốt, rét run, mẩn ngứa…Nếu có gì bất thường, báo ngay cho nhân viên y tế
Thu dọn dụng cụ, rửa tay, ghi hồ sơ bệnh án và phiếu theo dõi truyền máu.
Theo dõi
Theo dõi người bệnh trong suốt quá trình truyền máu, đặc biệt trong 30 phút đầu về Toàn trạng, mạch, nhiệt độ, huyết áp … và các biểu hiện như buồn nôn, đau bụng, nhức đầu …
Tai biến và xử trí
Tai biến sớm
Tan máu cấp
Là tai biến nguy hiểm
Nguyên nhân: do bất đồng nhóm máu ABO
Biểu hiện: Bồn chồn, kích thích, đau đầu, đau bụng, đái máu, shock.
Xử trí:
Ngừng truyền máu, giữ nguyên hiện trạng để xác định nguyên nhân.
Đánh giá nhanh chức năng sống: Đường thở, thở, tuần hoàn, thần kinh để
xử trí kịp thời.
Thực hiện y lệnh truyền dịch, thuốc lợi tiểu, chống shock, kháng histamin, steroid …
Khó thở
Nguyên nhân: do quá tải về tuần hoàn hay tổn thương phổi cấp liên quan tới truyền máu.
Xử trí:
Ngừng truyền máu
Làm thông đường thở, cho người bệnh thở oxy
Báo ngay với Bác sĩ để tìm nguyên nhân
Thực hiện y lệnh thuốc của Bác sĩ
Sốt, rét run
Nguyên nhân: do nhiễm bẩn hoặc do có kháng thể kháng bạch cầu, kháng tiểu cầu ở máu người nhận.
Biểu hiện: Sốt (nhiệt độ cơ thể ≥ 37,5oC), rét run.
Xử trí:
Tạm ngừng truyền máu, điều trị hạ sốt cho bệnh nhi rồi truyền lại theo y
lệnh.
Ủ ấm (nếu bệnh nhi rét run)
Dị ứng
Biểu hiện: ngứa, mẩn đỏ
Xử trí:
Tạm ngừng truyền máu, điều trị triệu chứng
Thực hiện y lệnh thuốc của Bác sĩ
Các tai biến muộn
Tan máu muộn, xuất huyết giảm tiểu cầu, nhiễm khuẩn, nhiễm virus … xảy ra chậm, sau nhiều ngày hoặc hàng tuần, hàng tháng sau truyền máu.
Tài liệu tham khảo
Bộ Y tế. Điều dưỡng cơ bản: trang 211-222. NXB Y học, 2007.
Nguyễn Công Khanh. Huyết học lâm sàng nhi khoa, chương 11:Truyền máu, trang: 454 – 499.NXB Y học, 2004.
Đỗ Thị Minh Cầm. Thông tin Điều dưỡng – BV Nhi TW, số 44: trang 22 – 25
Sổ tay truyền máu lâm sàng. BV Nhi TW 2009.
