Bs. Nguyễn Hoàng Long*, Bs. Hà Tố Nguyên**
*Bộ môn Phụ Sản, ĐHYD Huế; Fellow in Fetal Medicine, the FMF, London, UK.
**Trưởng khoa CĐHA BV Từ Dũ – Phó Chủ tịch VSUM
Một số đặc điểm của covid-19
Tổng quan
Covid-19 (coronavirus disease 19) đang là một trong những thách thức lớn nhất cho thế giới trong thời điểm hiện tại. Những tác động của coronavirus (SARSCoV-2) không chỉ đơn thuần lên sức khỏe, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế và cuộc sống của người dân trên toàn cầu. Một vài nước đã thông báo rằng họ đang trải phải qua một trong những tình huống tồi tệ nhất trong hơn 100 năm vừa qua.
Covid-19 lần đầu tiên được phát hiện tại Vũ Hán, Trung Quốc từ cuối năm 2019, và chỉ sau hơn 3 tháng đã lan rộng ra hơn 190 quốc gia trên thế giới. Theo tổ chức y tế thế giới (WHO) cho đến thời điểm hiện tại, hơn 330.000 trường hợp đã được xác định dương tính, gần 15.000 bệnh nhân đã tử vong liên quan đến Covid-19 (ngày 23/03/2020) [1]. Mặc dù, một số nước châu Á đang có dấu hiệu kiểm soát được tình hình, nhưng với sự bùng nổ hiện tại tại các quốc gia châu Âu, Mỹ La Tin và sự khó lường của một bệnh dịch đang hoành hành, tất cả nhân viên y tế và người dân đều cần phải nâng cao cảnh giác để giảm thiểu nguy cơ lây lan tức thời và gặp phải những biến chứng nghiêm trọng của dịch bệnh.
SARS-CoV-2 là một thành viên virus mới thuộc họ Coronaviridae, đây là một nhóm virus có túc chủ ở động vật và một số gây nhiễm trùng cho con người. Coronavirus gây bệnh ở người có thể được chia làm hai nhóm (i) nhóm coronavirus gây ra nhiễm trùng hô hấp trên nhẹ (bệnh cảm lạnh thông thường) với các triệu chứng nhẹ giống như cúm thường bao gồm các thành viên Human coronavirus OC43 (HCoV-OC43), Human coronavirus HKU1, Human coronavirus NL63 (HCoVNL63, New Haven coronavirus) Human coronavirus 229E (HCoV-229E); (ii) nhóm coronavirus gây nên các nhiễm trùng nặng hơn gây viêm phổi, như virus severe acute respiratory syndrome coronavirus (SARS-CoV) gây hội chứng suy hô hấp cấp tính nặng có thể gây tử vong như SARS – Hội chứng suy hô hấp cấp tính nặng (11/20027/2003 với 8422 ca bệnh và 774 ca tử vong); MERS-CoV gây MERS – hội chứng hô hấp Trung Đông (2012-2015 với 1149 ca bệnh và tử vong 40%), SARS-CoV-2 là thành viên mới thuộc nhóm 2 này [1]
Các đường lây truyền chính của coronavirus: [2], [3]
Lây từ người sang người (person – to – person): Đây được xem là đường lây truyền chính
Lây trực tiếp khi tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh (dưới 02 mét), khi những giọt bắn có chứa các virus sống đi vào mắt, mũi, miệng và đường hô hấp trên của người tiếp xúc (droplets transmission).
Khi người nhiễm ho hoặc hắt hơi sẽ có những giọt bắn nhỏ (droplet nuclei), kích thước nhỏ hơn 5 micromet (1/1000mm) bên ngoài là nước, nhầy ở trung tâm chứa virus có thể bay lơ lửng trong không khí khá lâu và theo gió phát tán đi xa hơn và người tiếp xúc vô tình hít phải. [3]
Hình 1. Các đường lây truyền của Coronavirus (nguồn: Otter, J.A. et al)
Lây lan qua việc tiếp xúc với đồ vật/bề mặt có chứa virus
Đây vẫn có thể được xem là một trong những đường lây truyền của virus, mặc dù vẫn còn nhiều tranh luận về mặt khoa học. Coronavirus ở người có thể sống trên các bề mặt các vật dụng đến tối đa 5 ngày trong điều kiện nhiệt độ 22-25°C và độ ẩm khoảng 40-50% (tương ứng với môi trường có sử dụng máy điều hòa). Thời gian sống phụ thuộc vào chất liệu của bề mặt. [4]
Đối tượng nguy cơ cao với biến chứng nặng
Tính đến thời điểm hiện tại, trên thế giới có hơn 330.000 trường hợp đã xác nhận dương tính với coronavirus (SARS-CoV-2) trong đó có ước tính gần 15,000 trường hợp tử vong liên quan đến virus này. Như vậy, có thể thấy tỉ lệ tử vong rơi vào khoảng 4.5% [1]. Tuy nhiên, tỷ lệ bệnh nặng và tử vong phụ thuộc rất lớn vào độ tuổi. Theo kết quả thống kê của Trung tâm phòng chống và kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) trong khoảng thời gian từ 12/02/2020 đến 16/03/2020 tại Hoa Kỳ, nhóm người lớn tuổi có tỷ lệ biến chứng nặng và tử vong cao. [4]
Bảng 1. Phân tích dịch bệnh Covid-19 theo nhóm tuổi của CDC
|
|
Tỷ lệ phần trăm |
||
|
Nhóm tuổi |
Nhập viện |
Hồi sức tích cực |
Tử vong |
|
0–19 (123) |
1.6–2.5 |
0 |
0 |
|
20–44 (705) |
14.3–20.8 |
2.0–4.2 |
0.1–0.2 |
|
45–54 (429) |
21.2–28.3 |
5.4–10.4 |
0.5–0.8 |
|
55–64 (429) |
20.5–30.1 |
20.5–30.1 |
1.4–2.6 |
|
65–74 (409) |
28.6–43.5 |
8.1–18.8 |
2.7–4.9 |
|
75–84 (210) |
30.5–58.7 |
10.5–31.0 |
4.3–10.5 |
|
≥85 (144) |
31.3–70.3 |
6.3–29.0 |
10.4–27.3 |
|
Tổng số (2,449) |
20.7–31.4 |
4.9–11.5 |
1.8–3.4 |
Theo kết quả của bảng phân tích trên, có thể thấy rằng có khoảng 20 – 30 % người nhiễm SARS-CoV-2 cần nhập viện điều trị, tỷ lệ tử vong vào khoảng 3%. Tuổi càng cao thì tỉ lệ cần chăm sóc y tế và tử vong càng tăng lên. Ngược lại, 70 – 80 % trường hợp dương tính với coronavirus sẽ có triệu chứng nhẹ mà không cần phải can thiệp y tế.
Cũng theo CDC, những người sau đây được xem là nhóm đối tượng nguy cơ cao xuất hiện biến chứng nặng nếu nhiễm SARS-CoV-2 [5]:
Người lớn tuổi: trên 65 tuổi.
Những người có bệnh lý mãn tính:
Bệnh lý tim mạch
Đái tháo đường
Bệnh lý về phổi
Người suy giảm chức năng miễn dịch.
Thai phụ: Mặc dù đến nay chưa có đủ bằng chứng cho thấy thai phụ có nguy cơ xuất hiện triệu chứng nặng cao hơn cộng đồng, tuy nhiên, NHS (hệ thống bệnh viện công lập Vương quốc Anh) đã đưa phụ nữ mang thai vào nhóm đối tượng nguy cơ cao, cần có biện pháp phòng dịch mạnh hơn so với cộng đồng [6], điều này phù hợp với sự thay đổi hệ thống miễn dịch trong thai kỳ.
Theo nghiên cứu của E Mulline và cs (2020) chỉ có 2/32 thai phụ có biến chứng nặng, tỷ lệ ít hơn nhiều so với SARS và MERS. Dựa trên kết quả nghiên cứu này, RCOG đã đưa ra khuyến cáo biện pháp sinh sẽ dựa trên chỉ định sản khoa và chống lại việc tách rời mẹ và con [7].
Những điều cần làm nhằm hạn chế sự lây lan covid-19 tại phòng siêu âm.
Trong bối cảnh vẫn chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị hay vaccince phòng bệnh, điều quan trọng nhất vẫn là nâng cao nhận thức và hành động trong việc giảm thiểu sự lây lan của dịch bệnh. Một trong những bước quan trọng nhất đó là vệ sinh phòng dịch.
Sau đây là tổng hợp một số bước cần thực hiện để giảm thiểu sự lây lan của Covid-19 trong những trường hợp bệnh nhân không nhiễm hoặc không có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm với SARS-CoV-2. Những trường hợp dương tính hoặc có dấu hiệu nghi ngờ cần có sự kết hợp với cơ quan quản lý dịch bệnh để có phương án tốt nhất.
Vệ sinh/phòng hộ của người làm siêu âm
Người thực hiện siêu âm trước hết cần tuân thủ các khuyến cáo chung của các tổ chức quốc tế, của Chính phủ, Bộ Y tế, các quy định của Bệnh viện trong phòng và chống dịch Covid-19.
Một số bước mà nhân viên y tế cần làm trước và sau khi thăm khám cho bệnh nhân. [8]
Rửa tay:
Là một bước đơn giản nhưng rất quan trọng đối với nhân viên y tế, đặc biệt là trong tình hình dịch bệnh, điều này càng phải được chú ý và thực hiện thường xuyên hơn. Rửa tay nên được thực hiện thường quy trong tất cả các lần thăm khám để hạn chế sự lây lan của bệnh tật nói chung thông qua con đường tiếp xúc trực tiếp và gián tiếp.
Trước khi vệ sinh bàn tay, cần đảm bảo những điều sau:
Đảm bảo tay áo được xắn cao hơn khuỷu tay.
Tháo nhẫn, trang sức, đồng hồ.
Móng tay được cắt ngắn, làm sạch, không mang móng tay giả.
Nếu tay có vết xước, vết cắt thì cần phải che bằng vật liệu chống nước.
Thực hiện đúng các bước rửa tay theo thông thường trong vòng ít nhất 20 giây, theo quy định của Bộ Y tế (hình minh họa). Có thể rửa tay bằng xà phòng và nước hoặc dung dịch rửa tay nhanh có cồn.
Hình 2. Các bước rửa tay thường quy theo hướng dẫn của Bộ Y tế
Tổ chức y tế thế giới đã đưa ra khuyến cáo các thời điểm cần phải rửa tay đối với nhân viên y tế (theo hình minh họa):
|
1 |
Trước khi chạm vào bệnh nhân |
Lúc nào? |
Làm sạch tay trước khi thăm khám, tiếp xúc với bệnh nhân |
|
Tại sao? |
Tránh lây nhiễm các mầm bệnh có trong bàn tay của NVYT sang người bệnh |
||
|
2 |
Trước các thủ thuật |
Lúc nào? |
Rửa tay ngay trước khi thực hiện các thủ thuật |
|
Tại sao? |
Để tránh các mầm bệnh đi vào cơ thể bệnh nhân. |
||
|
3 |
Sau khi tiếp xúc với dịch cơ thể |
Lúc nào? |
Rửa tay ngay lập tức sau khi tiếp xúc với các dịch cơ thể (sau khi tháo găng tay) |
|
Tại sao? |
Bảo vệ NVYT và môi trường trong phòng khám khỏi các mầm bệnh từ bệnh nhân |
||
|
4 |
Sau khi thăm khám cho bệnh nhân |
Lúc nào? Tại sao? |
Rửa tay sau khi thăm khám, tiếp xúc với bệnh nhân Bảo vệ NVYT và môi trường trong phòng khám khỏi các mầm bệnh từ bệnh nhân |
|
5 |
Sau khi chạm vào đồ đạc mà bệnh nhân đã sử dụng |
Lúc nào? |
Rửa tay ngay sau khi chạm vào các vật dụng mà bệnh nhân đã sử dụng |
|
Tại sao? |
Bảo vệ NVYT và môi trường trong phòng khám khỏi các mầm bệnh từ bệnh nhân |
Hình 3. Các thời điểm cần rửa tay theo khuyến cáo của WHO (nguồn: WHO)
Đeo khẩu trang
Cơ chế của khẩu trang trong phòng lây lan của SARS-CoV-2 là ngăn chặn những giọt bắn khi tiếp xúc gần người nhiễm hoặc hít phải những giọt bắn nhỏ (nuclei droplets). Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra hướng dẫn các trường hợp cần mang khẩu trang y tế: [9]
Chỉ đeo khẩu trang khi chăm sóc những người nhiễm, nghi ngờ nhiễm.
Đeo khẩu trang khi ho hoặc hắt hơi.
Khẩu trang chỉ có tác dụng chỉ khi kết hợp với rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước hoặc dung dịch rửa tay nhanh chứa cồn.
Khi sử dụng khẩu trang, phải biết cách đeo và tháo khẩu trang đúng cách.
Không sờ/chạm vào mặt ngoài của khẩu trang khi đang sử dụng.
Việc sử dụng khẩu trang tùy thuộc vào chính sách, tình hình, điều kiện của mỗi quốc gia. Riêng ở Việt Nam từ ngày 16/03/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ra thông báo Thông báo 98/TB-VPCP quy định bắt buộc tất cả người dân phải mang khẩu trang khi đi đến các địa điểm công cộng (bệnh viện, trung tâm y tế, đơn vị khám chữa bệnh được xem là địa điểm công cộng), vì vậy tất cả nhân viên y tế và bệnh nhân đều phải mang khẩu trang theo đúng quy định của nhà nước trong giai đoạn dịch bệnh. Đặc biệt, những trường hợp có ho hoặc hắt hơi cần phải có ý thức mang khẩu trang để hạn chế những giọt bắn đi ra môi trường xung quanh.
Đảm bảo vệ sinh đồng phục/áo blouse.
Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, đồng phục y tế/áo blouse nếu không được giặt sạch thường xuyên là một trong những yếu tố nguy cơ làm gia tăng nhiễm trùng bệnh viện. Đồng phục y tế/áo blouse nên được giặt riêng với áo quần sinh hoạt bình thường. Nếu là giặt bằng máy giặt, cần chú ý ngoài việc giặt riêng, không nên giặt quá ½ khả năng khuyến cáo của máy giặt, cài đặt ở mức nhiệt cao nhất mà vải có thể chịu được, sau đó làm khô bằng cách ủi hoặc cài đặt chế độ làm khô của máy. [8]
Vệ sinh khi ho.
Nhân viên y tế, bệnh nhân và cả người thân cần tuân thủ các động tác sau khi ho hoặc hắt hơi nhằm làm giảm sự lây lan của Covid-19. [8]
Sử dụng khăn giấy dùng 1 lần để che mũi và miệng khi ho hoặc hắt hơi. Khăn giấy sau khi sử dụng xong phải được bỏ ngay vào thùng rác gần nhất.
Cần phải rửa tay (bằng nước và xà phòng nếu có thể, nếu không có thể sử dụng dung dịch rửa tay nhanh có cồn) sau khi ho, hắt hơi, sử dụng giấy lau hoặc khi tiếp xúc với các dịch tiết hô hấp và các vật dụng nhiễm bẩn.
Không đưa tay chạm lên lên mắt, mũi và miệng
Trong trường hợp ho hoặc hắt hơi nhưng không có khăn giấy, có thể lấy khuỷu tay che miệng và mũi, hướng ra xa bệnh nhân (không che mũi miệng bằng tay).
Mang găng tay.
Găng tay dùng một lần chỉ nên dùng khi chăm sóc trực tiếp người nhiễm, người nghi ngờ nhiễm hoặc khi tiếp xúc với máu và/hoặc các dịch của cơ thể hoặc sử dụng đầu dò trong (internal probes).
Sau khi thăm khám xong cho bệnh nhân, phải tháo găng và rửa tay với nước và xà phòng ngay lập tức trước khi làm các bước tiếp theo. [8]
Chú ý rằng, việc mang găng tay liên tục (không thay sau mỗi lần siêu âm) để bảo vệ nhân viên y tế khi siêu âm là không phù hợp. Ngược lại, bác sĩ quên đi việc rửa tay thường xuyên, tăng nguy cơ lây nhiễm chéo lên người bệnh và cả bản thân nhân viên y tế.
Vệ sinh trang thiết bị/máy siêu âm
Nhân viên y tế cần đảm bảo phòng làm việc, phòng siêu âm và các vật dụng trong phòng phải được vệ sinh sạch sẽ theo quy định của Bộ Y tế và Bệnh viện về phòng dịch Covid-19.
Đầu dò siêu âm (probe/transducer) là một trong những thành phần quan trọng nhất của máy siêu âm, cũng là vị trí tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân trong quá trình siêu âm. Vì vậy, vệ sinh đầu dò nhằm đảm bảo giảm thiểu sự lây lan gián tiếp các bệnh tật nói chung và SARS-CoV-2 nói riêng. Hiệp hội siêu âm Hoa Kỳ (AIUM) đã đưa ra khuyến cáo về việc vệ sinh đầu dò như sau: [10]
Phân loại đầu dò siêu âm:
Đầu dò ngoài (External transducers): chỉ tiếp xúc với da của bệnh nhân. Chỉ cần lau sạch sau mỗi lần sử dụng.
Đầu dò can thiệp dưới da (Interventional percutaneous procedure transducers): được sử dụng trong các trường hợp đặt catheter hoặc kim dưới da, như trong khảo sát mạch máu, chọc dò lồng ngực, chọc dò ổ khớp, màng ngoài tim, tủy sống dưới hướng dẫn của siêu âm…. phải được vệ sinh theo tiêu chuẩn khử khuẩn mức độ thấp (low-level disinfectants) và cần phải có dụng cụ bảo vệ đầu dò dùng một lần (probe cover), dụng cụ này cần bảo đảm chống lại được các virus ở người như HIV, HPV, viêm gan B …… Mức độ tiệt khuẩn của dụng cụ bảo vệ đầu dò tương ứng với mức độ tiệt khuẩn yêu cầu của thủ thuật.
Đầu dò trong (internal transducers): phải được sử dụng cùng với dụng cụ bảo vệ đầu dò dùng 1 lần.
Phân loại mức độ vệ sinh (theo tiêu chuẩn của CDC)
Làm sạch (Cleaning) là loại bỏ những vết bẩn (vô cơ và hữu cơ) khỏi các vật dùng và bề mặt. Thông thường được thực hiện bằng tay hoặc máy sử dụng nước và các chất tẩy rửa/lên men. Đối với những trường hợp cần khử khuẩn mức độ cao hoặc tiệt khuẩn thì đầu dò cần phải được làm sạch trước, vì các vật hữu cơ và vô cơ tồn tại trên bề mặt của dụng cụ có thể ảnh hưởng đến quá trình khử/tiệt khuẩn.
Khử khuẩn (Disinfection) là quá trình loại bỏ nhiều hoặc tất cả các vi sinh vật gây bệnh, ngoại trừ bào tử vi khuẩn.
Khử khuẩn mức độ thấp (Low-Level Disinfection): tiêu diệt được đa số vi khuẩn, một vài virus và nấm. Áp dụng cho các trang thiết bị thông thường (noncritical equipment) nhiễm bẩn hoặc sau khi tiếp xúc với bệnh nhân nhưng không có vết máu/dịch tiết. Ví dụ, dung dịch chlorine, phenol, oxy già, hợp chất amoni bậc 4 hoặc cồn 70 – 90 độ.
Khử khuẩn mức độ vừa (Mid-Level Disinfection): khử hoạt tính của vi khuẩn Lao, các loại vi khuẩn, đa số virus và nấm, một vài bào tử vi khuẩn. . Áp dụng cho các trang thiết bị thông thường (noncritical equipment) nhiễm bẩn hoặc sau khi tiếp xúc với bệnh nhân nhưng có vết máu/dịch tiết. Ví dụ, dung dịch chlorine, phenol, oxy già.
Khử khuẩn mức độ cao (High-Level Disinfection): tiêu diệt/loại bỏ tất cả vi sinh vật, ngoại trừ bào tử vi khuẩn.
Bảng 2. Các loại hóa chất khử khuẩn mức độ cao
|
TÊN |
THÀNH PHẦN |
TÁC DỤNG |
|
Glutaraldehyde
|
Hữu cơ CH2(CH2CHO)2 |
Làm chết tế bào. Thường được sử dụng đơn thuần hoặc kết hợp với formaldehyde. |
|
Hydrogen peroxide
|
Vô cơ H2O2 |
Khử trùng và kháng khuẩn; là chất oxy hóa rất mạnh. |
|
Peracetic acid
|
Hữu cơ CH3CO3H |
Chất kháng vi sinh vật (khả năng oxi hóa cao) |
|
Ortho-phthalaldehyde |
Hữu cơ C6H4(CHO)2 |
Gắn chặt vào màng ngoài tế bào của vi sinh vật |
|
Hypochlorite/hypochlorous acid |
Vô cơ HclO |
|
|
Phenol/phenolate |
Hữu cơ C6H5OH |
Khử trùng |
|
Hibidil
|
Chlorhexidine gluconate C22H30Cl2N1 |
Khủ trùng hóa học |
Tiệt khuẩn (Sterilization): là quá trình loại bỏ hoàn toàn tất cả các loại vi sinh vật sống bằng phương pháp vật lý hoặc hóa học.
Vệ sinh đầu dò siêu âm
Làm sạch: Đầu dò phải được lau sạch sau mỗi lần thăm khám với xà phòng và nước hoặc dung dịch khử khuẩn mức độ thấp (dạng xịt hoặc khăn lau). Đầu dò phải được tháo rời ra khỏi máy siêu âm nếu cần thiết phải áp dụng mức độ khử khuẩn cao hơn. Sau khi tháo dụng cụ bảo vệ đầu dò (nếu có), có thể dùng vòi nước chảy để rửa sạch gel hoặc mảnh vụn trên đầu dò. Sử dụng gạc ẩm hoặc vải mềm và một ít xà phòng không chứa chất ăn mòn nhẹ (lý tưởng là dung dịch rửa chén) để làm sạch hoàn toàn đầu dò. Có thể sử dụng bàn chải nhỏ để chải sạch những kẻ nhỏ, tùy thuộc vào thiết kế của mỗi loại đầu dò. Sau đó rửa đầu dò dưới vòi nước chảy và lau khô bằng vải mềm hoặc khăn giấy.
Mặc dù SARS-CoV-2 đang là một thách thức rất lớn cho toàn cầu, tuy nhiên bản thân coronavirus lại dễ dàng bị tiêu diệt bằng những chất khử khuẩn thông thường trong gia đình. CDC Hoa Kỳ đã đưa ra danh sách các hợp chất khử khuẩn, nhãn hàng và thời gian để có thể diệt được SARS-CoV-2 theo đường link sau:
https://www.epa.gov/pesticide-registration/list-n-disinfectants-use-against-sars-cov-2
Các sản phẩm vẫn đang được cập nhật và khi sử dụng để khử khuẩn cho đầu dò, lưu ý hướng dẫn sử dụng trước khi sử dụng và kết hợp với khuyến cáo nhà sản xuất máy siêu âm để lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu mà không ảnh hưởng đến đầu dò/máy.
Ngoài ra, đối với các cơ sở y tế, có thể sử dụng dung dịch cồn với nồng độ cồn tối thiểu là 70% (cồn 70%).
Khử khuẩn: tất cả các loại đầu dò trong (đầu dò, thực quản, trực tràng, âm đạo) cũng như các loại đầu dò trong phẩu thuật cần phải được khử khuẩn mức độ cao trước khi sử dụng cho bệnh nhân tiếp theo. Khi thực hiện các siêu âm sử dụng đầu dò trong, nhân viên y tế cần phải mang găng tay. Khi tháo dụng cụ bảo vệ đầu dò, cần chú ý không để các dịch tiết của bệnh nhân dính vào đầu dò. Các bước tháo dụng cụ bảo vệ và lau chùi đầu dò phải được thực hiện khi mang găng tay. Phải rửa tay với xà phòng và nước sau khi hoàn thành thao tác và tháo găng. Trong trường hợp dụng cụ bảo vệ bị rách trong quá trình siêu âm, quá trình làm sạch và khử khuẩn không thay đổi.
Việc vệ sinh các thành phần khác của máy siêu âm tương tự khuyến cáo đối với các vật dụng khác trong phòng siêu âm và theo bảng hướng dẫn sử dụng máy hoặc trao đổi với các kỹ sư của hãng máy để được hướng dẫn chi tiết.
Vệ sinh các thiết bị trong phòng làm việc
Các thiết bị, dụng cụ trong phòng siêu âm cần được vệ sinh thường quy và được chia làm hai nhóm: [11]
Bề mặt tiếp xúc thường xuyên (tay nắm cửa, thành giường, mặt bàn, công tắc điện): nên được lau chùi thường xuyên, liên tục. Các dung dịch tẩy rửa (dựa vào hướng dẫn sử dụng) có thể được sử dụng, tùy theo chất liệu của bề mặt và mức độ nhiễm bẩn. Có thể sử dụng giấy ướt khử khuẩn để lau.
Bề mặt ít tiếp xúc (Sàn nhà, trần nhà, tường, rèm): giấy ướt hoặc dung dịch tẩy rửa (theo hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất) phù hợp cho việc lau chùi các bề mặt ít tiếp xúc và những khu vực không tiếp xúc với bệnh nhân. Có thể dùng giẻ lau ẩm để lau khô. Tường và rèm nên được lau chùi khi thấy có vết bẩn. Rèm cửa nên được thay thường xuyên.
Hạn chế chỉ định siêu âm
Chúng ta đã biết một chiến lược đang được nhiều nước trên thế giới áp dụng và đã đem lại hiệu quả là trì hoãn đỉnh điểm của dịch “Flattening the curve” cho đến khi có vaccine. Biện pháp này đã làm giảm đáng kể sự lây lan trong cộng đồng và giúp không làm quá tải vỡ trận hệ thống y tế.
Hình 4. Chiến lược trì hoàn đỉnh dịch Covid-19 (nguồn:internet)
Do vậy, cần thiết điều chỉnh lại các chỉ định siêu âm (tạm thời) nhằm làm giảm số lượng siêu âm, tập trung những trường hợp cấp cứu hoặc cực kỳ quan trọng. Điều này sẽ giảm thiểu các giảm thiểu các tiếp xúc không cần thiết cho bệnh nhân (tập trung tại bệnh viện, phòng khám đông người) cũng như tăng nguồn lực cho cơ sở y tế để đối phó với dịch bệnh.
Tư vấn cho bệnh nhân tạm hoãn những trường hợp khám siêu âm định kỳ nếu không có tình huống bất thường, cấp cứu (đau bụng, ra huyết..)
Hạn chế người thân đi cùng bệnh nhân vào bệnh viện, đặc biệt là những người thuộc nhóm nguy cơ cao và trẻ em.
Take home messages
Bác sĩ siêu âm trước hết cần tuân thủ các quy định của Chính phủ, Bộ Y tế và Bệnh viện trong công tác phòng, chống dịch Covid-19.
Đảm bảo vệ sinh cá nhân, đặc biệt là RỬA TAY – RỬA TAY – RỬA TAY trước và sau mỗi lần thăm khám/siêu âm, đeo khẩu trang đúng cách.
Lựa chọn đúng phương pháp vệ sinh đầu dò siêu âm (tối thiểu khử khuẩn mức độ thấp), các trang thiết bị và đồ đạc trong phòng siêu âm.
Hạn chế chỉ định siêu âm đến mức tối đa, ngoại trừ trường hợp nặng, cấp cứu và cực kỳ quan trọng.
HÃY CHUNG TAY CÙNG NHAU ĐẨY LÙI COVID-19
Từng hành động nhỏ của bạn sẽ mang lại hiệu quả to lớn cho người bệnh, bản thân và gia đình trong việc phòng, chống dịch Covid-19
(Nguồn internet)
Tài liệu tham khảo
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prepare/transmission.html
Otter, J.A. et al. Transmission of SARS and MERS coronaviruses and influenza virus in healthcare settings: the possible role of dry surface contamination. Journal of Hospital Infection, Volume 92, Issue 3, 235 – 250
CDC. Severe Outcomes Among Patients with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) — United States, February 12–March 16, 2020.
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/specific-groups/high-risk-complications.html
https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19
Coronavirus in pregnancy and delivery: rapid review E. Mullins D. Evans R. M. Viner P. O’Brien E. Morris First published: 17 March 2020.
https://www.aium.org/accreditation/Guidelines_Cleaning_Preparing.pdf
UK national guidance for COVID-19: Guidance for infection prevention and control in healthcare settings. Version 1.0.9.
https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/whenand-how-to-use-masks
American Institute of Ultrasound in Fetal Medicine. Guidelines for Cleaning and Preparing External- and Internal-Use Ultrasound Transducers Between Patients, Safe Handling, and Use of Ultrasound Coupling Gel.
Australian Government. Environmental cleaning and disinfection principles for COVID-19
Lời cảm ơn
Chân thành cảm ơn PGS. TS. BS. Lê Văn An, nguyên Trưởng Bộ môn Vi Sinh, Đại học Y Dược Huế đã đọc và góp ý cho bài viết này.
