Đại cương
Chấn thương bụng kín bao gồm các tổn thương về bụng, tồn thương có thể chỉ ở ngoài thành bụng và tổn thương cơ thể là các tạng trong ồ bụng như gan, lách, tụy, dạ dày, ruột, thận,…
Hiện nay, nguyên nhân của chấn thưong bụng kín thường nhiều là do tai nạn giao thông (50-70%) và các nguyên nhân khác bao gồm: đả thương, bị rơi từ trên cao xuống, tai nạn sinh hoạt,…
Các tạng thường bị tồn thương theo thứ tự là lách, gan, ruột non, thận, bàng quang, ruột già, cơ hoành, tụy,…
Cơ chế tổn thương
- Sự giảm tốc đột ngột: làm các tạng khác nhau di chuyển với tốc độ khác nhau, tổn thương thường là do rách dây chằng kéo.
- Sự đè nghiến: các tạng bị ép giữa thành bụng và cột sống hay thành bụng sau (tạng đặc thường bị tồn thương).
- Sự tăng áp lực đột ngột trong xoang bụng, thường gây vỡ tạng rỗng.
Chẩn đoán chấn thương bụng kín
Thường khó khăn do:
- Bị các tồn thương phối hợp làm lạc hướng.
- Tri giác bị thay đồi do chấn thương sọ não, say rượu, quá liều chất gây nghiện.
Chẩn đoán
Hỏi bệnh sử
Hoàn cảnh bị tai nạn
- Thời điểm bị tai nạn
- Cơ chế chấn thương: cơ chế trực tiếp hay gián tiếp?
Triệu chứng cơ năng
- Có đau bụng hay không, hỏi vị trí đau nhiều nhất
- Có nôn ói hay không, tính chất nôn (có máu hay không)
- Tiểu máu hay tiểu trong.
Khám lâm sàng
– Khi thăm khám và xử trí ban đầu phải theo thứ tự A-B-C
– Dấu hiệu gợi ý:
- Trầy xước bầm tím vùng ngực dưới (các xương sườn cuối), vùng bụng
- Bụng chướng hơi, nhu động ruột giảm
- Đau bụng, phản ứng thành bụng (+)
- Dấu bầm máu vùng hông lưng (dấu Grey Tumer) do tụ máu sau phúc mạc
- Tiểu máu do chấn thương thận
- Tiểu khó phối hợp tiểu máu, hay bí tiểu có thể vỡ bàng quang
- Dấu hiệu gãy khung chậu, có thể chấn thương niệu đạo kèm theo.
Cận lâm sàng
Cận lâm sàng thường quy trong chấn thương bụng
- Công thức máu, GS, PT, APTT, fìbrinogen
- Nếu nghi ngờ có thề thử nồng độ rượu máu, chất gây nghiện,…
Cận lâm sàng chẩn đoán
– Chọc rửa xoang phúc mạc chẩn đoán (diagnotic peritoneal lavage): hiện nay ít làm.
– FAST (focus assesment with sonografy for trauma).
FAST là khám nghiệm siêu âm tại giường cho tất cả các bệnh nhân chấn thương bụng kín, mục đích là xác định có dịch tự do ổ bụng hay dịch màng phổi, dịch trong xoang màng tim (trong chấn thương dịch có nghĩa là máu).
Chỉ từ 30 mL máu là có thể xác định bằng FAST. Tuy nhiên, độ chính xác của FAST phụ thuộc vào người làm.
CT scan bụng: là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán chấn thương bụng kín.
X-quang bụng đứng: có giá trị chẩn đoán vỡ tạng rỗng, vỡ cơ hoành,…
Thái độ chẩn đoán và cách xử trí cấp cứu
Đánh giá và hồi sức theo các bước A-B-C
– Can thiệp phẫu thuật ngay nếu:
- Viêm phúc mạc toàn bộ
- Chướng bụng kèm shock mất máu (huyết động không ồn định)
- X-quang có dấu vỡ cơ hoành, liềm hơi dưới hoành.
– Làm FAST:
- Huyết động ổn định (mạch <110 lần/phút, huyết áp max >110 mmHg).
-
- FAST (+) => chụp CT scan bụng.
- FAST (-) và không có chỉ định chụp CT scan khác thi theo dõi lâm sàng, làm lại FAST sau 6 giờ.
- Huyết động tương đối ồn định (truyền < 2.000 mL dịch để duy trì huyết động ổn) thì chụp CT scan bụng, nếu có tồn thương thì xử trí tùy thuộc vào tồn thương, nếu CT scan bụng bình thường thì đánh giá lại tồn thương tại các vùng khác.
- Nếu huyết động không ồn định (phải truyền > 2.000 mL để duy trì huyết
động ổn định) xem xét chỉ định mổ cấp cứu.
