Đại cương
Mở khí quản là tạo một đường thông khí tạm thời hoặc vĩnh viễn để đưa không khí vào thẳng khí quản mà không qua đường mũi họng.
Chăm sóc lỗ mở khí quản bao gồm hút đờm, thay băng, rửa lỗ mở khí quản, thay canuyn (hoặc vệ sinh canuyn) và khí dung chống bội nhiễm tại chỗ.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Thay băng, rửa lỗ mở khí quản, khí dung: điều dưỡng, kỹ thuật viên.
Thay hoặc vệ sinh canuyn: bác sĩ.
Phương tiện
Bộ dụng cụ hút đờm.
Bộ dụng cụ thay băng.
Bộ dụng cụ thay canuyn mở khí quản.
Máy và mặt nạ khí dung.
Người bệnh
Được giải thích trước để yên tâm hợp tác.
Hồ sơ bệnh án
Ghi đầy đủ chỉ định, ngày giờ làm thủ thuật.
Các bước tiến hành
Kiểm tra hồ sơ
Chỉ định thực hiện chăm sóc lỗ mở khí quản.
Người bệnh
Thực hiện kỹ thuật
Hút đờm: hút sạch đờm ngay trước khi chăm sóc lỗ mở khí quản.
Thay băng, rửa vết mổ.
Thay băng, rửa vết mổ mở khí quản 2-3 lần trong ngày đầu, sau đó 1 ngày/lần.
Tháo bỏ băng, gạc cũ.
Sát trùng lỗ mở khí quản bằng cồn iod, sau đó sát trùng bằng cồn 700.
Vệ sinh hết chất tiết, nhầy, mủ ở lỗ mở khí quản.
Sát trùng lại trước khi thay băng, gạc mới.
Dùng gạc mới phủ kín xung quanh lỗ ống mở khí quản.
Dùng dây gạc buộc cố định canuyn khí quản.
Thay canuyn
Thực hiện kỹ thuật:
Rửa tay.
Sau khi cố định ống ngoài, mở khóa của ống trong, rồi rút nhẹ nòng trong của canuyn ra.
Ngâm nòng ống vào cốc nước oxy già vài phút để tan dịch đờm, máu, sau đó dùng bàn chải nhỏ chà cho sạch. Nếu là canuyn nhựa thì đem ngâm vào dung dịch dakin hoặc benzalkonium 1/750 trong ít nhất 2 giờ, sau đó tráng bằng nước cất. Nếu là canuyn bạc Krishaber có thể đem hấp, sấy khô hoặc đun sôi.
Lau canuyn bằng gạc, rồi đặt ống trở lại vặn khóa để cố định nòng trong của canuyn.
Lấy ra gạc hình chữ Y băng ống thông lần trước.
Dùng que bông tẩm thuốc sát khuẩn, nhẹ tay lau sạch vết mở lỗ khí quản sau 30 giây, dùng que bông tẩm nước muối sinh lý lau lại vết mở lỗ khí quản.
Băng vải gạc hình chữ Y sạch cho ống thông.
Khi dây cột ống bị lỏng, bị bẩn, tháo ra buộc lại cho vừa chặt hoặc đổi lại dây khác. Các thao tác khác xin xem thêm bài thay canuyn mở khí quản.
Tai biến và xử trí
Tụt canuyn: xem bài thay canuyn mở khí quản.
Nhiễm khuẩn khí phế quản phổi: lấy dịch phế quản làm kháng sinh đồ sau đó cho kháng sinh phổ rộng, điều chỉnh sau khi có kết quả kháng sinh đồ.
Tắc đờm: đờm quánh do không khí khô và người bệnh bị mất nước. Xử trí: bồi phụ đủ nước cho người bệnh, làm ẩm không khí thở vào bằng cách làm ẩm miếng gạc phủ trên canuyn hoặc nếu người bệnh thở máy phải luôn kiểm tra lượng nước trong bình làm ẩm.
Tài liệu tham khảo
Bộ Y tế “Hướng dẫn quy trình kĩ thuật bệnh viện tập 1”. Nhà Xuất bản Y học (2007).
Dennis L. Kasper, Eugene Braunwald, Anthony S. Fauci et al “Harrison’s principle of internal medicine” 18th edition Mc Graw Hill company, 2011.
Jonh F. Murray, Jay A. Nadel “Textbook of respiratory medicine 5th edition”, W.B Saunders company, 2010.
