Đại cương
Chụp UPR là phương pháp chụp hệ tiết niệu ngược dòng qua catheter đưa lên niệu quản bơm thuốc cản quang vào hệ tiết niệu.
Bằng phương pháp này thuốc cản quang được đưa trực tiếp vào bể thận, thuốc không bị pha loãng, nên đài bể thận hiện rõ.
Tuy nhiên phương pháp này chỉ đánh giá được hình thái đài-bể thận mà không biết được chức năng thận.
Chỉ định
Hẹp hoặc tắc niệu quản do sỏi hoặc các nguyên nhân khác:
Nhằm đánh giá hình thái đài – bể thận, niệu quản trong trường hợp chụp thận thuốc tĩnh mạch không ngấm hoặc người bệnh có chống chỉ định chụp UIV.
Tìm các đường rò lưu thông từ hệ thống bạch huyết sang xoang thận trong các trường hợp đái dưỡng chấp.
Chống chỉ định
Khi có nhiễm khuẩn đường niệu: viêm bàng quang, viêm niệu đạo vì dễ gây viêm bể thận ngược dòng.
Dị ứng thuốc cản quang.
Chuẩn bị
Người thực hiện
01 bác sĩ, 01 điều dưỡng, 01 kỹ thuật viên Xquang, 01 kỹ thuật viên gây mê.
Phương tiện, dụng cụ
Máy Xquang.
Máy soi bàng quang cứng (kim loại) hoặc mềm (sợi).
Bộ cáp quang dẫn truyền hình ảnh và màn hình video.
Nguồn ánh sáng lạnh.
Nguồn nước vô trùng và hệ thống dẫn nước vào máy.
Catheter các cỡ để chụp thận ngược dòng.
Bàn soi bàng quang.
Máy theo dõi lifescope và dụng cụ cấp cứu: mặt nạ, bóng bóp, nội khí quản.
Thuốc mê và tiền mê: midazolam 5mg từ 1 – 4 ống, fantanyl 0,1 mg từ 1 – 3 ống, propofol 20 ml từ 1-4 ống.
Thuốc cản quang tan trong nước (Telebrix,..): 01 lọ
Găng vô trùng: 02 đôi
Cồn Betadin sát trùng: 01 lọ
Gạc vô trùng: 02 gói
Kẹp vô trùng: 01 cái
Quần áo mổ: 02 bộ
Mũ, khẩu trang: 02 bộ
Người bệnh
Cần được giải thích kỹ trước khi làm thủ thuật.
Nhịn ăn trước khi làm thủ thuật 06 giờ. Đặt đường truyền tĩnh mạch.
Hồ sơ bệnh án
Các bước tiến hành
Kiểm tra hồ sơ
Kiểm tra người bệnh
Thực hiện kỹ thuật
Giảm đau cho người bệnh: sau khi người bệnh được tiền mê hoặc gây mê, sẽ tiến hành thủ thuật.
Người bệnh nằm theo tư thế sản khoa.
Soi kiểm tra: đặt máy soi bàng quang, cho nước vào bàng quang kiểm tra tình trạng bàng quang, xác định vị trí 2 lỗ niệu quản và quan sát tình trạng lỗ niệu quản cần đặt UPR.
Đưa catheter ngược dòng từ niệu đạo vào bàng quang lên niệu quản khoảng 5 – 7cm qua ống soi bàng quang, bơm 07 – 15ml dung dịch thuốc cản quang qua catheter rồi chụp phim thứ nhất ngay sau khi bơm thuốc và phim thứ hai sau 5 phút.
Đánh giá kết quả
Có thể thấy các hình ảnh bất thường:
Thấy rõ hình ảnh đài-bể thận-niệu quản với các hình ảnh bệnh lý như phần chụp UIV đã mô tả.
Xác định vị trí các dị vật hoặc các đoạn chít tắc trên thận hoặc thấy được các đường rò từ hệ bạch huyết vào xoang thận.
Biến chứng và xứ trí
Nhiễm khuẩn ngược dòng
Uống nhiều nước và sử dụng kháng sinh
Đái máu vi thể
Không cần xử trí. Đái máu đại thể: sử dụng thuốc cầm máu, truyền máu nếu cần.
Thủng niệu quản
Can thiệp ngoại khoa.
Biến chứng liên quan tới gây mê
Tụt huyết áp, suy hô hấp, buồn nôn hoặc nôn. Tiến hành truyền dịch, thở oxy.
Tài liệu tham khảo
Campbell’s Textbook of Urology, Chapter 3, Urinary Tract Imaging, Basic Principles.
