Đại cương
Thay huyết tương (Plasma Exchange – PE) là một trong các biện pháp lọc máu nhằm mục đích tách và loại bỏ phần huyết tương của người bệnh đồng thời thay thế bằng một lượng huyết tương tươi đông lạnh (FFP) tương đương phần tách ra hoặc albumin 5% cho người bệnh.
Chỉ định
Suy gan cấp.
Trong một số bệnh tự miễn: nhược cơ, hội chứng Guillain – Barre, xuất huyết giảm tiểu cầu, lupus ban đỏ hệ thống, viêm cầu thận lupus tiến triển, viêm cầu thận tiến triển nhanh, hội chứng Goodpasture’s.
Thải ghép cấp.
Chống chỉ định
Rối loạn đông máu nặng.
Chuẩn bị
Người thực hiện
01 bác sĩ, 01 điều dưỡng, 01 kỹ thuật viên.
Phương tiện
Tên, số lượng của thiết bị, dụng cụ, vật tư tiêu hao (định hướng, ước lượng…).
Hệ thống máy lọc – thay huyết tương.
01 catheter lọc máu hai nòng để tạo đường vào mạch máu.
Quả lọc huyết tương.
Bộ dây lọc máu tương thích với máy và quả lọc.
Phin lọc khí: 04 cái.
Bơm kim tiêm 10ml, 20ml: 2 cái.
Găng vô trùng: 04 đôi.
Huyết tương tươi đông lạnh, tùy thuộc vào chỉ định, thông thường 2000ml/ lần thay huyết tương.
Hoặc albumin 5% với số lượng tương đương huyết tương tươi đông lạnh.
NaCl 0,9% 500ml x 03 chai
Thuốc chống đông heparin x 4000UI
Gạc vô trùng N2 x 10 miếng
Dung dịch betadin 10% 100ml x 1/2 lọ
Túi nhựa thải huyết tương của người bệnh x 01 cái
Người bệnh
Được giải thích rõ về phương pháp điều trị kí cam kết đồng ý làm thủ thuật.
Được đặt catheter lọc máu để có đường vào mạch máu tạm thời ở cổ hoặc bẹn trước đó.
Hồ sơ bệnh án
Hồ sơ bệnh án đầy đủ thủ tục hành chính.
Có cam đoan của người bệnh và gia đình.
Đủ xét nghiệm cần thiết trước khi tiến hành: CTM, Chức năng gan thận, điện giải đồ Na, K, Cl, Ca, đông máu cơ bản, các xét nghiệm miễn dịch tùy theo yêu cầu của bệnh.
Các bước tiến hành
Kiểm tra hồ sơ
Đủ các nội dung theo yêu cầu.
Kiểm tra người bệnh
Khám lâm sàng chung, mạch, HA, Nhịp thở, nhiệt độ, số lượng nước tiểu,
Thực hiện kỹ thuật:
Chuẩn bị máy: kiểm tra máy theo các thông số kỹ thuật, cài đặt các thông số trên máy bao gồm: tốc độ lọc, tổng số thể tích huyết tương cần tách, heparin…
Lắp bộ lọc và rửa hệ thống dây quả bằng dung dịch NaCl 9% có pha heparin dự phòng tắc quả lọc.
Chuẩn bị plasma tươi đông lạnh hoặc albumin 5% để thay thế. Số lượng tùy thuộc vào cân nặng từng người bệnh, trung bình 2000ml.
Lưu ý: nguy cơ dị ứng nếu dùng plasma tươi đông lạnh, nguy cơ chảy máu nếu dùng albumin.
Kết nối người bệnh và máy lọc như quy trình lọc máu thông thường.
Tiến hành lọc huyết tương theo lập trình trên máy.
Theo dõi
Theo dõi tình trạng chung của người bệnh, mạch, HA, nhiệt độ, nhịp thở, tình trạng chảy máu… trong suốt quá trình lọc.
Theo dõi phản ứng dị ứng với huyết tương thay thế.
Tai biến và xử trí
Tai biến có thể gặp: dị ứng với huyết tương thay thế, chảy máu, tắc màng, nhiễm trùng, tắc mạch….
Xử trí tùy vào từng trường hợp cụ thể có biện pháp xử trí phù hợp.
Tài liệu tham khảo
Pusey CD. (1991) Plasma exchange in focal necrotizing glomerulonephritis without anti – GBM antibodies. Kidney Int 40 (4): 757-763.
Davis R.W. et al. (2007) Randomized trial of plasma Exchange or High – Dose Methylprednisolone as adjunctive therapy for severe renal vasculitis. JASN Apr.
