I. đại cương và định nghĩa
Áp xe phổi là một tình trạng nung mủ, hoại tử chủ mô phổi sau một quá trình viêm cấp, mà nguyên nhân chủ yếu là vi khunẩn mủ, ký sinh trùng…
Người ta chia ra làm hai loại
1. Nung mủ phổi tiên phát: Là sự nung mủ cấp tính ở vùng phổi chưa có tổn thương cũ.
2. Nung mủ phổi thứ phát: Là nung mủ xãy ra ở trên một thương tổn phổi đã có sẵn như hang lao, nang phổi, ung thư phổi hoại tử, giản phế quản.
Bệnh đã được biết từ lâu, nhưng sự chẩn đoán được rõ ràng hơn từ khi có quang tuyến X.
Ii. dịch tễ học
Có rất nhiều hội nghị và tài liệu nói về áp xe phổi vì bệnh này trước đây chiếm tỷ lệ khá cao. Nhưng kể từ khi có các phương tiện giúp chẩn đoán nguyên nhân và nhất là có nhiều loại kháng sinh mới, đặc hiệu nên tỷ lệ này giảm đi nhiều. Áp xe phổi chiếm tỷ lệ 4,8 % các bệnh phổi (Chu Văn Ý 1991), hay chiếm 3% các bệnh phổi điều trị nội trú ở viện lao và bệnh phổi (Nguyễn Việt Cồ 1987)
Bệnh thường gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng tuổi trung niên có tỷ lệ cao hơn, bệnh xảy ra nhiều hơn ở những người cơ địa suy kiệt, giảm miễn dịch, nghiện rượu, thuốc lá, đái tháo đường, ở các bệnh phổi mạn tính. Diễn tiến bệnh tùy thuộc vào chẩn đoán sớm, điều trị đúng và đủ liệu trình.
Iii. bệnh nguyên
1. Các tác nhân gây bệnh
1.1. Vi khuẩn kỵ khí:
Đây là những vi khuẩn thường gặp nhất, chiếm t ỷ lệ khoảng 60% (Cameron 1980), hay 89% (Barlett 1982), dể phát hiện chúng vì hơi thở và đàm rất hôi thối, chúng có thể gây nên những áp xe lan tỏa, bán cấp và thường kết hợp với các loại vi khuẩn khác như liên cầu, phế cầu… Các loại vi khuẩn kỵ khí thường gặp là Bacteroide melaniogenicus, Fusobaterium nucleotum, Bacteroide fragilis Peptococus, Peptostreptococcus…
1.2. Tụ cầu vàng:
Thường gặp ở trẻ em nhỏ nhất là trẻ còn bú, các triệu chứng lâm sàng như sốt cao, rối loạn tiêu hóa (nôn, chướng bụng…) sụt cân. Bệnh cảnh lâm
sàng vừa phổi vừa màng phổi (tràn khí, dịch màng phổi) gây suy hô hấp, nhiểm trùng nhiểm độc nặng.
1.3.Klebsiella Pneumoniae (Friedlander):
Tiến triển lan rộng rất nhanh, khái huyết, bệnh cảnh rất nặng và nguy cơ tử vong cao
1.4.Những vi khuẩn khác:
Như phế cầu, liên cầu tan máu nhóm A, các vi khuẩn Pseudomonas aeruginosa, Hemophillus pneumophila, influenzae Legionella
1.5.Ký sinh trùng:
Thướng gặp nhất là amip, có thể là nguyên phát nhưng hầu hết là thứ phát sau amip gan, ruột, thương tổn thường gặp là đáy phổi, phải sát với cơ hoành và thường kèm thương tổn ở màng phổi (phản ứng), đờm có màu chocolat nhưng thường gặp là máu tươi. Có thể ít gặp hơn là nấm.
2. Các nguyên nhân thuận lợi: Gây áp xe phổi thứ phát
– Các u phổi, phế quản gây nghẽn, bội nhiểm hay hoại tử (ung thư)
– Giãn phế quản: Vừa là nguyên nhân vừa là hậu quả của áp xe phổi
– Trên những thương tổn phổi có sẵn: hang lao, kén phổi bẩm sinh…
3. Yếu tố nguy cơ
– Các chấn thương lồng ngực hở, đặt nội khí quản.
– Những cơ địa xấu: Đái tháo đường, suy giảm miễn dịch, suy dưỡng nặng, nghiện rưọu…
