Đại cương
Phân loại các dụng cụ trong phòng mổ
Dụng cụ kim loại: dao mổ, kẹp cầm máu…
Dụng cụ bằng vải: áo mổ, gạc che mổ, vải trải mổ…
Dụng cụ vi phẫu.
Dụng cụ bằng cao su.
Dụng cụ mổ nội soi.
Mục đích bảo quản
Đảm bảo dụng cụ vô khuẩn và kéo dài tuổi thọ của dụng cụ.
Khử khuẩn sau mổ
Có 2 trường hợp xảy ra:
Sau mổ sạch: ngâm dụng cụ bằng kim loại với dung dịch sát khuẩn theo thời gian quy định của các nhà sản xuất thuốc sát trùng. Sau đó đưa dụng cụ tiệt trùng. Xếp thành từng hộp cho từng loại mổ. Riêng kẹp cầm máu chỉ được kẹp 1 nấc để tránh cong các răng kẹp.
Sau mổ bẩn: ngay sau mổ các dụng cụ kim loại này phải được ngâm vào dung dịch sát khuẩn theo thời gian quy định của các nhà sản xuất thuốc sát trùng.
Chú ý: khi rửa dụng cụ kim loại bẩn điều dưỡng phải mặc áo choàng, mang găng, đeo khẩu trang để đề phòng lây bệnh.
Nội dung công tác tiệt khuẩn dụng cụ phẫu thuật
Chuẩn bị cho việc tiệt khuẩn
Dụng cụ được tiệt khuẩn và làm sạch ngay sau khi dùng. Có thể dùng hoá chất hay hơi nước nóng để tiệt khuẩn. Để giúp bảo quản tốt dụng cụ cần thực hiện các việc sau:
Nên để chất tiệt khuẩn tiếp xúc với tất cả các bề mặt dụng cụ.
Loại bỏ ngay những tác nhân gây ăn mòn. Không ngâm dụng cụ trong dung dịch nước muối sinh lý vì chất Cl– gây gỉ sét và rỗ mặt dụng cụ kim loại.
Cần đưa dụng cụ bẩn trong tình trạng khô đến máy xử lý ngay để tránh bị oxy hoá và ăn mòn. Trường hợp dụng cụ bẩn trong tình trạng ướt cần ngâm hoàn toàn trong dung dịch tiệt khuẩn.
Dụng cụ được xử lý bằng máy phải được nhúng trong hỗn hợp dung dịch tiệt khuẩn và làm sạch.
Dụng cụ vi phẫu, thiết bị quang học cần được đặt trong những hộp đặc biệt. Mô-tơ phẫu thuật, dụng cụ nội soi cứng, dụng cụ đàn hồi, hệ thống thở phải được tháo ngay sau khi sử dụng theo các chỉ dẫn của nhà sản xuất. Bề mặt cần được lau chùi bằng vải không xơ có thấm dung dịch tiệt khuẩn.
Các dụng cụ có khớp, bản lề phải được xử lý với dung dịch bôi trơn, được thực hiện ở lần cọ rửa cuối cùng.
Luôn kiểm tra dụng cụ đã được làm sạch một cách tổng thể.
Tiệt khuẩn và làm sạch bằng tay
Để tiệt khuẩn và làm sạch bằng tay, dụng cụ phải được ngâm trong dung dịch nước tiệt khuẩn và nước làm sạch. Cần phải theo sát hướng dẫn của nhà sản xuất về nồng độ, nhiệt độ, thời gian ngâm. Dụng cụ phải được tiếp xúc hoàn toàn với dung dịch tiệt khuẩn. Nếu sản phẩm dạng bột thì nên hoà tan hoàn toàn trước khi ngâm. Sau khi ngâm dung dịch sát trùng xong thì nên rửa sạch dụng cụ dưới vòi nuớc chảy và làm khô ngay.
Tiệt khuẩn và làm sạch bằng máy
Nhiệt độ dòng nước không được quá 450C vì nhiệt độ cao làm đông đặc protein và gây trở ngại khi làm sạch. Khi làm sạch bằng máy cần chú ý:
Các dụng cụ có bản lề phải được tháo ra.
Không đặt quá nhiều dụng cụ trên khay có lỗ để đảm bảo tất cả dụng cụ đều ngấm tốt.
Những dụng cụ dài, có khoang, hẹp cần được làm sạch trong lòng ống.
Sắp xếp dụng cụ trên khay, không làm hư dụng cụ.
Các dụng cụ không được xử lý bằng máy: mô-tơ phẫu thuật, dụng cụ nội soi cứng, dụng cụ nội soi mềm, các dụng cụ đàn hồi.
Xử lý bằng siêu âm
Xử lý bằng siêu âm là phương pháp thích hợp để lấy đi lớp đóng cứng trên bề mặt một cách hiệu quả, thích hợp cho các dụng cụ vi phẫu. Để đạt hiệu quả cao trong xử lý bằng siêu âm, cần lưu ý:
Đổ dịch vào đến mức đánh dấu. Thêm tác nhân làm sạch hay dung dịch tiệt khuẩn thích hợp vào nước.
Nhiệt độ trên 400C thì tốt cho việc đuổi khí và làm sạch.
Đảm bảo nồng độ, nhiệt độ của dung dịch tiệt khuẩn, làm sạch được duy trì đúng.
Dụng cụ phải được ngập hoàn toàn trong nước.
Những dụng cụ có bản lề cần được tháo rời.
Sắp xếp dụng cụ không để che khuất sóng.
Dung dịch trong bồn siêu âm luôn phải được làm sạch đều đặn.
Sau khi xử lý siêu âm, dụng cụ phải được cọ rửa hoàn toàn bằng tay hay bằng máy với nước sạch hay nước khử khoáng.
Các dụng cụ không được xử lý qua sóng siêu âm: mô–tơ phẫu thuật, nội soi cứng, nội soi mềm, dụng cụ đàn hồi.
Tiệt trùng bằng nồi hấp (autoclave)
Nguyên lý: nồi kín có 2 ngăn với vỏ dày bằng thép. Ngăn ngoài chứa nước, ngăn trong chứa các hộp hấp, giữa 2 ngăn có lỗ cho hơi nước qua. Nồi nước này đun sôi dưới áp lực, do đó có đồng hồ đo áp lực và một nhiệt kế theo dõi nhiệt độ. Để đảm bảo an toàn cho nồi hấp phải có van để khi quá áp lực thì hơi thoát qua van này.
Vận hành:
Mở nắp đặt đồ vải định hấp vào trong nồi hấp.
Đổ nước cất qua vòi tới mức quy định của nồi.
Đậy nắp và vặn các vít giữ nắp, kiểm tra van an toàn.
Đun sôi nước bằng điện. Theo dõi nhiệt độ và áp lực trên đồng hồ.
Chuẩn bị:
Thực hiện với nước bão hoà ở 1340C.
Đóng gói phải tiêu chuẩn hoá thích hợp cho các dụng cụ được tiệt trùng.
Hơi nước được sử dụng để tiệt trùng phải không có nguy cơ nhiễm trùng.
Trọng lượng các khay lỗ có chứa dụng cụ không được quá 10kg.
Sau tiệt trùng các dụng cụ cất giữ trong tình trạng khô.
Các dụng cụ hấp được ở nhiệt độ 1340C: mô-tơ phẫu thuật, nội soi cứng, dụng cụ đàn hồi. Dụng cụ nội soi mềm không tiệt trùng bằng phương pháp này.
Đồ vải
Tiệt khuẩn đồ vải
Áo vải và vải che mép vết mổ: giặt sạch, phơi khô, gấp theo quy định, xếp vào hộp. Ở bệnh viện, việc hấp này tiến hành ở các trung tâm thanh trùng. Hiện nay người ta dùng băng keo có dấu hiệu báo nhiệt độ tiệt khuẩn đã đạt. Các loại gạc: gấp gạc theo quy định, không nên dùng lại gạc. Tiến hành tiệt khuẩn như áo mổ.
Bảo quản: Các hộp vải hay gạc sau khi tiệt khuẩn xong phải đậy kín các lỗ và để đúng nơi quy định. Sau khi mở hộp hấp nhất thiết phải kiểm tra dấu hiệu băng keo. Các hộp hấp ẩm trung bình dự trữ trong 3–5 ngày. Quá thời gian bắt buộc phải hấp lại.
Hộp hấp các loại đồ vải: khác hoàn toàn các hộp hấp dụng cụ kim loại, phải có lỗ thông hơi, các lỗ này thường bố trí ở thành xung quanh. Các lỗ sẽ mở trong khi tiệt khuẩn để các luồng hơi nước nóng lưu thông dễ dàng trong hộp.
Để đảm bảo sự phân phối nhiệt đều trong hộp thì các đồ vải, gạc xếp vừa phải, không lỏng quá, không chặt quá.
Tuân thủ tiêu chuẩn sau: đồ vải thật sạch, không bị rách, đủ dây cột, khử khuẩn bằng hơi nước ngấm ra hoàn toàn và được làm khô, xếp sao cho tiện sử dụng.
Giữ gìn và sửa soạn đồ thuỷ tinh
Tránh các dụng cụ dính vào nhau, tránh các mặt thuỷ tinh không được va chạm vào nhau, nên lót ở giữa dụng cụ là miếng vải thưa. Đồ vật bằng thuỷ tinh phải được rửa bằng nước máy lạnh ngay sau khi sử dụng.
Dùng dung dịch sát trùng ẩm để rửa. Nếu sử dụng dung dịch khác thì phải là loại không ăn mòn và tránh ngâm dụng cụ quá lâu.
Ngăn ngừa sự ăn mòn nên tránh dùng bàn chải quá nhám có thể làm trầy, ăn mòn thuỷ tinh. Nếu sử dụng chứa các dung dịch sát khuẩn hay hoá chất thì rửa lại bằng nước cất sau khi sử dụng.
Trước khi đóng gói phải kiểm tra sự toàn vẹn của dụng cụ, phương pháp khử trùng được chọn cho thuỷ tinh là hơi nóng khô và hơi nước dưới áp lực.
Giữ gìn các dụng cụ bằng cao su
Với dụng cụ bằng cao su nếu sửa soạn, tiệt khuẩn không đúng cách thì dụng cụ dễ hư. Do đó cần lưu ý là không để dụng cụ cao su dính các chất vaseline, dầu, khoáng chất, benzine, ête, aceton, phenol, acid sunfuric.
Dùng dung dịch sát trùng có tính kiềm nhẹ, không ngâm quá lâu trong dung dịch sát trùng.
Tránh đừng để các vật cao su chạm vào kim loại nóng, tránh vật cứng đè lên. Các dụng cụ cao su phải được rửa sạch, lau khô trước khi cất. Cất dụng cụ cao su chỗ tối, mát, cách xa nơi quá nóng, có ánh sáng mặt trời, cách xa đèn huỳnh quang, máy phát điện. Tránh gấp ống cao su mà nên cuộn tròn hay thẳng khi gói hay khi đặt, cất dụng cụ.
Giữ gìn và sửa soạn bàn chải
Bàn chải dùng để rửa tay của phẫu thuật viên và điều dưỡng thường làm bằng lông thú hay chất liệu nhân tạo. Bàn chải được rửa sạch bằng xà bông, làm khô mới hấp tiệt khuẩn.
Bảo quản dụng cụ nội soi
Nguyên tắc
Tháo rời dụng cụ trước khi tiến hành khử khuẩn.
Rút dụng cụ ra khỏi người bệnh và làm sạch ngay sau khi sử dụng. Thực hành thành thạo, nhẹ nhàng, đúng cách.
Vệ sinh dụng cụ
Trocars
Tháo rời dụng cụ: tháo rời tất cả nắp, van, nòng, vỏ.
Vệ sinh: dùng nước sạch rửa trôi máu, sau đó ngâm vào dung dịch sát trùng thích hợp. Dùng chổi làm sạch lòng trocar, van, kênh hút. Ngâm vào dung dịch tan đạm giúp làm sạch máu và các chất dịch nhầy, protein bám vào lòng ống.
Kelly– grasper
Tháo rời dụng cụ: tháo rời cán, vỏ, ruột.
Vệ sinh: cho nước sạch đi qua lòng ống, rửa sạch. Dùng chổi làm sạch dụng cụ. Ngâm vào dung dịch tan đạm giúp làm sạch máu và các chất dịch nhầy, protein bám vào lòng ống. Nếu các chất bám quá chặt thì có thể dùng bàn chải nhỏ đánh sạch.
Scope: do mặt kính bằng đá saphia nên điều dưỡng cần dùng vải mềm thấm dung dịch sát trùng lau sạch máu, mỡ, các chất bám trên mặt. Ngâm riêng bồn dung dịch sát trùng. Dụng cụ này rửa riêng và thật cẩn thận.
Dây dẫn sáng: rửa sạch và dùng vải mềm lau sạch thân dây. Không được cuộn dây nhỏ lại hay gập dây để bảo vệ dây không bị gãy hay đứt những sợi quang dẫn bên trong dây. Ngâm riêng bồn dung dịch sát trùng. Dụng cụ này rửa riêng và thật cẩn thận.
Giai đoạn tiệt khuẩn dụng cụ
Sau khi xử lý sạch và làm khô, tất cả dụng cụ được tiệt khuẩn trước khi sử dụng. Có 2 phương pháp:
Dụng cụ được ngâm trong dung dịch Cidex OPA, phải đảm bảo dung dịch ngập kín dụng cụ. Tất cả các dụng cụ cần được tháo rời.
Dùng máy Sterrad: sắp xếp từng món dụng cụ vào khay có đệm nhún, phải tháo rời khi xếp vào khay trước khi đem đóng gói.
