Đại cương
Cắt lớp vi tính toàn thân được thực hiện từ đỉnh sọ cho đến hết tiểu khung, có thể mở rộng trường cắt xuống phía dưới tùy theo từng trường hợp. Thường được khám xét trên các thế hệ máy đa dẫy, tốt nhất từ 64 dẫy trở lên do trường khám xét dài, cần phải cắt tốc độ nhanh để đánh giá đúng được huyết động học của tổn thương.
Chỉ định và chống chỉ định
Chỉ định
Trong trường hợp tìm các tổn thương di căn hoặc xác định tổn thương nguyên phát.
Trong các trường hợp đa chấn thương nặng cần được nhanh chóng chẩn đoán vị trí và phân loại chính xác các tổn thương.
Chống chỉ định
Không có chống chỉ định tuyệt đối.
Các chống chỉ định tương đối chủ yếu đối với thuốc đối quang i-ốt tiêm tĩnh mạch: Người bệnh có tiền sử bị bệnh dị ứng, hen phế quản, người bệnh suy gan, suy thận, đặc biệt ở những người bệnh có tiền sử dị ứng với thuốc đối quang i-ốt ở những lần chụp trước.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sỹ chuyên khoa
Kỹ thuật viên điện quang
Điều dưỡng
Phương tiện
Máy chụp CLVT
Máy bơm điện chuyên dụng
Phim, cát – xét, hệ thống lưu trữ hình ảnh
Vật tư y tế
Bơm tiêm 10; 20ml
Bơm tiêm dành cho máy bơm điện
Kim tiêm 18-20G
Thuốc đối quang I-ốt tan trong nước
Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc
Nước cất hoặc nước muối sinh lý
Găng tay, mũ, khẩu trang phẫu thuật
Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật.
Bông, gạc phẫu thuật.
Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.
Người bệnh
Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phổi hợp với thầy thuốc.
Tháo bỏ khuyên tai, vòng cổ, cặp tóc nếu có
Cần nhịn ăn trước 4giờ. Có thể uống không quá 50ml nước.
Người bệnh quá kích thích, không nằm yên: Cần cho thuốc an thần…
Phiếu xét nghiệm
Có phiếu chỉ định chụp CLVT
Các bước tiến hành
Tư thế người bệnh
Người bệnh nằm ngửa, đầu quay về phía khung máy, nếu cắt tầng ngực – bụng nên đưa tay lên phía đầu để tránh nhiễu ảnh từ xương cánh tay, cắt tầng sọ để tay xuôi theo thân mình, tuy nhiên không bắt buộc trong các trường hợp chấn thương.
Đặt kim luồn tĩnh mạch
Thường đặt tại các tĩnh mạch chi trên, nên đặt ở chi đối bên tổn thương nếu có các tổn thương ở tầng ngực (như ở tuyến vú, hố nách) để tránh nhiễu ảnh bởi thuốc đối quang i-ốt nồng độ cao trong tĩnh mạch.
Ngoài ra có thể đặt tại các tĩnh mạch chi dưới, tĩnh mạch dưới đòn, tĩnh mạch cảnh, trong trường hợp này phải sử dụng cắt theo chương trình Bolus timing để xác định đúng thời điểm cắt.
Thiết lập thông số máy
Nhập đầy đủ dữ liệu thông tin của người bệnh.
Các thông số: Kv, mAs, FOV, tốc độ vòng quay bóng thay đổi tùy thuộc từng người bệnh. Thông thường đặt Kv: 120, mAs: 130 – 300. Tốc độ vòng quay bóng: 0,33 – 0,5s. FOV nên chọn càng nhỏ càng tốt.
Chọn chương trình cắt vòng xoắn liên tục với độ dầy lớp cắt bằng với khoảng cắt: 5 mm trước tiêm thuốc, từ 1,25 đến 2,5 mm thì động mạch. Từ 2,5 đến 5 mm thì tĩnh mạch cửa.
Tốc độ tiêm 3 – 5 ml/s, liều lượng thuốc 1,5 – 2 ml/kg cân nặng.
Cắt theo chương trình Bolus timing, đặt điểm đo tỉ trọng liên tục tại động mạch chủ ngực, cắt thì động mạch ngay sau khi đồ thị đạt ngưỡng ~ 200 HU. Hoặc có thể lấy thời điểm thì động mạch từ 25 đến 27s sau tiêm thuốc, thì tĩnh mạch sau 60s.
Tiến hành chụp
Cắt định hướng theo 2 mặt phẳng đứng dọc và đứng ngang
Cắt liên tục tầng cổ, ngực, bụng và tiểu khung trước thuốc, sau tiêm thuốc ở 2 thì động mạch và tĩnh mạch. Khi cắt đến tầng sọ hướng dẫn người bệnh xuôi tay xuống phía dưới.
Tái tạo và dựng ảnh
Tái tạo ảnh hướng mặt phẳng đứng dọc và đứng ngang với độ dầy từ 1.5 đến 3 mm tái tạo MPR, MIP, VRT để chẩn đoán.
Dựng ảnh 3D tùy thuộc theo tổn thương và chỉ định khám xét.
Theo dõi người bệnh sau khi chụp.
Băng ép chặt tại vị trí rút kim tránh chảy máu.
Theo dõi phản ứng dị ứng muộn của thuốc đối quang i-ốt.
Nhận định kết quả
Hình ảnh thấy được các cấu trúc giải phẫu trong vùng thăm khám
Phát hiện được tổn thương và đánh giá tính chất ngấm thuốc nếu có
Tai biến và xử trí
Một số sai sót có thể phải thực hiện lại kỹ thuật như: người bệnh không giữ bất động trong quá trình chụp phim, không bộc lộ rõ nét hình ảnh…
Tai biến liên quan đến thuốc đối quang i-ốt: xem thêm quy trình Chẩn đoán và xử trí tai biến thuốc đối quang.
