Đại cương
Khảo sát hình thái và chức năng bài xuất nước tiểu của đường dẫn niệu thấp nam giới, bằng cách bơm thuốc đối quang i-ốt tan trong nước qua dụng cụ đưa vào niệu đạo. Kỹ thuật gồm hai thì: thì ngược dòng và thì đi tiểu.
Chỉ định và chống chỉ định
Chỉ định
Chụp niệu đạo bàng quang ngược dòng được chỉ định chẩn đoán các bất thường về hình thái bàng quang, niệu đạo nam; chức năng bài xuất nước tiểu bàng quang, niệu đạo.
Túi thừa, u, lao, vỡ bàng quang, bàng quang thần kinh
Hẹp, túi thừa, rò niệu đạo
Trào ngược bàng quang niệu quản
Chống chỉ định
Đang nhiễm khuẩn tiết niệu.
Nếu nghi ngờ phải xét nghiệm nước tiểu.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sỹ chuyên khoa
Kỹ thuật viên điện quang
Phương tiện
Máy chụp X quang tăng sáng truyền hình
Phim, cát-xét, hệ thống lưu trữ hình ảnh
Vật tư tiêu hao
Bơm tiêm 10; 20ml
Kim tiêm 18-20G
Thuốc đối quang i-ốt tan trong nước
Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc
Nước cất hoặc nước muối sinh lý
Găng tay, mũ, khẩu trang phẫu thuật
Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật.
Bông, gạc phẫu thuật.
Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.
Ống thông Foley.
Bô đi tiểu loại nam giới và loại nữ giới.
Người bệnh
Chuẩn bị tâm lý tốt.
Đi tiểu trước khi lên bàn chụp phim.
Thụt tháo phân trước khi chụp niệu đạo bàng quang ngược dòng.
Phiếu xét nghiệm
Các xét nghiệm cơ bản. Nghi ngờ nhiễm khuẩn phải xét nghiệm nước tiểu.
Các bước tiến hành
Phim hệ tiết niệu không chuẩn bị: chụp phim sau khi đi tiểu.
Đặt ống thông
Sát khuẩn cẩn thận lỗ sáo, dụng cụ vô khuẩn, rữa tay, mang găng vô khuẩn.
Đẩy khí ra khỏi ống thông hoặc dụng cụ.
Người bệnh nằm ngửa.
Bóng cao su của ống thông đưa vào niệu đạo trước, cách hố thuyền 2-3 cm. Bơm phồng bóng cao su bằng nước muối sinh lý (2-3ml), bơm từ từ và theo dõi phản ứng của người bệnh. Ho c dùng dụng cụ gắn trực tiếp với bơm tiêm và đưa vào bít kín lỗ sáo.
Bơm thuốc đối quang
Có thể cho truyền thuốc đối quang hoặc bơm trực tiếp bằng bơm tiêm, vừa bơm vừa kéo nhẹ niệu đạo.
Theo dõi dưới màn tăng sáng. Ngừng đưa thuốc đối quang nếu người bệnh có cảm giác đau nhiều, người bệnh phản đối hay thoát thuốc đối quang ra ngoài thành niệu đạo.
Bơm từ đầu 60-100ml thuốc đối quang.
Phản ứng co thắt của cơ vòng ở niệu đạo sau có thể xẩy ra: Có thể ngừng phản ứng co thắt bằng cách bảo người bệnh thở sâu ho c thử đi tiểu.
Chụp trong lúc bơm, người bệnh nín thở, phim thẳng và phim chếch.
Chụp bàng quang
Chụp lúc bàng quang đầy: người bệnh có cảm giác muốn tiểu.
Làm đầy bàng quang bằng cách cho người bệnh uống nước hoặc bơm thêm nước muối sinh lý (200ml).
Chụp thẳng, phim 30x40cm lấy hết bàng quang và hai thận tìm trào ngược.
Chụp chếch hay nghiêng.
Chụp thì đi tiểu
Người bệnh đứng, chụp chếch sau phải hoặc chếch sau trái.
Dương vật nằm ngang. Tia X chiếu ngang hay chếch lên 100, khu trú điểm giữa rốn và khớp mu. Chụp chếch, tối thiểu 2 phim, thấy toàn bộ niệu đạo, lỗ sáo và tia nước tiểu.
Chụp thì sau đi tiểu
Chụp ngay sau khi người bệnh đi tiểu hết ở nhà vệ sinh
Chụp tư thế thẳng, phim 30x40cm.
Một số thay đổi
Chụp thì đi tiểu đối với người bệnh nam có thể tư thế nằm.
Người bệnh tự bơm thuốc đối quang để chụp niệu đạo: cố định ống thông Foley đã đưa vào niệu đạo bằng băng dính. Người bệnh nằm chếch và tự bơm, tự điều chỉnh áp lực bơm; áp dụng đối với người bệnh hợp tác tốt, tăng khả năng thành công, giảm tai biến do bơm áp lực cao.
Nhận định kết quả
Bàng quang bờ đều, đáy bàng quang ở sát bờ trên khớp mu
Khảo sát khẩu kính và bờ niệu đạo. Niệu đạo nam có 4 đoạn: đoạn tiền liệt, đoạn màng, đoạn hành và đoạn hang.
Không có trào ngược bàng quang niệu quản thụ động và chủ động; không sa cổ bàng quang thì đi tiểu.
Không có nước tiểu tồn lưu
Tai biến và xử trí
Không hiện hình đầy niệu đạo do co thắt cơ vòng niệu đạo.
Đau: chuẩn bị tốt tâm lý cho người bệnh và thao tác nhẹ nhàng.
Tổn thương niêm mạc gây trào ngược thuốc đối quang vào tĩnh mạch: ít quan trọng.
Chảy máu niệu đạo: nên dự báo cho người bệnh triệu chứng này có thể xẩy ra. Sẽ khỏi khi người bệnh nằm nghỉ.
Nhiễm trùng là tai biến quan trọng, có thể xẩy ra ngay cả khi sát khuẩn cẩn thận. Cần dặn người bệnh báo cho bác sĩ nếu có triệu chứng nhiễm khuẩn.
