Đại cương
Qua nội soi tá tràng tìm nhú tá lớn, để tìm lỗ cơ vòng Oddi, luồn ống thông ngược dòng vào ống mật chủ. Bơm thuốc đối quang có chứa I-ốt tan trong nước vào đường mật – ống tụy qua nhú tá lớn – cơ vòng Oddi, kiểm tra dưới màn tăng sáng. Chụp mật tụy ngược dòng qua nội soi nhằm chẩn đoán các bất thường đường mật trong và ngoài gan bao gồm cả túi mật và bóng Vater, khảo sát các nguyên nhân tắc mật như sỏi, viêm chít hẹp đường mật, u đường mật, u đầu tụy, khảo sát ống tụy, tìm nguyên nhân viêm tụy, sinh thiết u… hoặc nhằm mục đích điều trị các bệnh lý đường mật như sỏi đường mật, u đường mật,… hoặc các bệnh lý tụy như sỏi ống tụy, u tụy, …
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sỹ chuyên khoa
Kỹ thuật viên điện quang
Bác sỹ nội soi tiêu hóa
Kỹ thuật viên nội soi tiêu hóa
Bác sỹ và kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnh không thể hợp tác được).
Phương tiện
Máy chụp X quang tăng sáng truyền hình -Máy nội soi dạ dày, tá tràng ống mềm.
Phim, cát – xét, hệ thống lưu trữ
Vật tư tiêu hao
Bơm tiêm 20ml
Kim tiêm 18-20G
Thuốc đối quang I-ốt tan trong nước
Thuốc sát khuẩn ngoài da
Thuốc phun tê tại chỗ, thuốc an thần.
Nước cất hoặc nước muối sinh lý
Găng tay, mũ, khẩu trang phẫu thuật
Bộ khay quả đậu, kẹp phẫu thuật.
Bông, gạc phẫu thuật.
Hộp thuốc và dụng cụ cấp cứu tai biến thuốc đối quang.
Người bệnh
Người bệnh hôm trước khi chụp có thể nhịn ăn hoặc ăn nhẹ, tránh thức ăn lên men và xơ bã, không cần thiết phải thụt tháo. Nhịn ăn 6 giờ trước khi tiến hành thủ thuật.
Kiểm tra phần hành chính của người bệnh (họ tên, tuổi, địa chỉ,…), tìm hiểu tiền sử dị ứng, đặc biệt là dị ứng thuốc đối quang và các thuốc có chứa I-ốt , giải thích quá trình chụp (để người bệnh hợp tác tốt) và các tai biến có thể xảy ra, trấn an tinh thần người bệnh, người bệnh ký giấy cam đoan thủ thuật.
Các bước tiến hành
Đặt ống nội soi tá tràng qua miệng xuống tá tràng tiếp cận nhú tá lớn
Dùng ống thông đi kèm ống nội soi qua nhú tá lớn và bơm thuốc đối quang dưới màng tăng sáng chụp hệ mật tụy ở các tư thế cần thiết, tương tự như chụp đường mật qua Kehr. Có thể dùng ống thông, dao cắt tiêu chuẩn, dây dẫn để tiếp cận được cơ Oddi, ống mật chủ.
Khi thương tổn có chỉ định điều trị bằng nội soi mật tụy ngược dòng như sỏi đường mật, ống tụy, u thì tiến hành cắt cơ vòng Oddi để đưa dụng cụ chuyên biệt lấy sỏi (bóng, rọ), hoặc đặt stent thông đường mật, hoặc nong đường mật trong trường hợp chít hẹp, hoặc lấy mẫu mô làm mô bệnh học.
Nhận định kết quả
Phim đạt yêu cầu phải đảm bảo các yếu tố sau:
Độ đối quang phù hợp
Bộc lộ được toàn bộ đường mật trong và ngoài gan, ống tụy chính.
Tai biến và xử trí
Viêm tụy cấp và nhiễm trùng đường mật là biến chứng thường gặp sau nội soi mật tụy ngược dòng. Kinh nghiệm của bác sỹ nội soi và kháng sinh dự phòng có thể hạn chế tai biến.
Chảy máu thường tự ngưng. Đôi khi cần truyền máu hoặc kiểm soát chảy máu trực tiếp bằng nội soi.
Thủng tá tràng thường thủng sau phúc mạc, có thể điều trị nội khoa ổn định. Thủng trong phúc mạc hiếm gặp, cần phẫu thuật khâu lổ thủng.
Thủng đường mật và dò mật là biến chứng hiếm gặp.
Xử trí tai biến thuốc đối quang: xem thêm quy trình Chẩn đoán và xử trí tai biến thuốc đối quang
