Kỹ thuật bóc rau nhân tạo

tóm tắt

Bóc rau nhân tạo là một thủ thuật tương đối khó, nhưng được phép sử dụng tại tuyến xã, bởi vì tính chất cấp cứu. Không phải trong mọi trường hợp thủ thuật đều thành công. Khi làm thủ thuật mà tiên lượng rau khó bóc, không được cố gắng hết sức mà nên yêu cầu trợ giúp tuyến trên hoặc chuyển tuyến. Giảm đau và hồi sức tích cực là rất quan trọng trước và trong thủ thuật

Bóc rau nhân tạo là một thủ thuật dùng tay đưa vào buồng tử cung để lấy bánh rau ra sau khi thai sổ.

chỉ định

Tuyến xã

Chảy máu trong thời kỳ sổ rau khi rau còn trong tử cung, chưa bong.

Chú ý: Không có chỉ định bóc rau nhân tạo tại xã trong trường hợp 30 phút sau sổ thai mà rau không sổ, không có chảy máu kèm theo. Yêu cầu chuyển tuyến.

chuẩn bị

Người làm thủ thuật

Người làm thủ thuật là người đỡ đẻ, nữ hộ sinh, y sĩ sản nhi, bác sĩ phải rửa tay phẫu thuật, đội mũ, khẩu trang, mặc áo, đi găng vô khuẩn

Phương tiện

Găng vô khuẩn, săng vô khuẩn.

Thông đái.

Thuốc giảm đau sử dung một trong các loại sau đây:

Dolosal (Dolargan) ống 0,10 g, tiêm bắp ½ ống hoặc

Diazepam (Seduxen) 10 mg ống, tiêm TM chậm

Thuốc co tử cung: Oxytocin 5 đơn vị/ống, Ergometrin 0,2mg/ống, Misoprostol 200mcg/viên.

Thuốc trợ tim, hồi sức để dùng khi cần

Dung dịch Betadine sát khuẩn, cồn 70^o

Sản phụ

Giải thích cho sản phụ biết việc bóc rau nhân tạo phải làm sắp tới, động viên họ yên tâm cùng cộng tác với cán bộ y tế.

Giảm đau, phòng chống sốc. Khi sản phụ đang choáng, phải hồi sức rồi mới bóc rau nhân tạo.

Thông đái, sát khuẩn kỹ âm hộ và tầng sinh môn, trải khăn vô khuẩn dưới mông và trên bụng sản phụ

các bước tiến hành

Người làm thủ thuật đứng cạnh bàn đẻ bên phải sản phụ (nếu thuận tay phải)

Bàn tay phải đưa vào trong âm đạo, qua cổ tử cung vào trong tử cung lần dọc theo dây rốn đến vùng rau bám, dùng bờ trong của bàn tay để lách vào giữa bánh rau và thành tử cung, bóc dần bánh rau ra khỏi thành tử cung từ ngoài vào trung tâm. Tuyệt đối không được túm và giật bánh rau vì có thể gây lộn tử cung, đứt cơ tử cung và gây chảy máu nhiều. Nếu sản phụ không được gây mê, vừa làm vừa động viên, hướng dẫn sản phụ thở đều, không kêu la.

Bàn tay trái đặt trên thành bụng sản phụ giữ đáy tử cung để cố định tử cung tại chỗ

Khi rau đã bong hết, tay ở trong tử cung đẩy bánh rau xuống dưới và ra ngoài, nhưng không rút tay ra, nếu cần dùng tay ngoài cầm kẹp cặp cuống rốn để lấy rau ra.

Sau khi bóc rau nhân tạo phải kiểm soát buồng tử cung ngay

Nếu tử cung co tốt, bóp chặt vào bàn tay bên trong tử cung thì nhẹ nhàng rút tay ra

Nếu tử cung bị nhão, không bóp chặt vào bàn tay trong thì đó là trường hợp tử cung bị đờ. Cần tiến hành các biện sau đây để giúp tử cung co chặt lại:

Bàn tay bên trong tử cung nắm lại, đẩy nhẹ đáy tử cung lên.

Bàn tay bên ngoài xoa bóp vào tử cung vào tử cung qua thành bụng

Tiêm thuốc co bóp tử cung

Cho đến khi tử cung co bóp chặt vào bàn tay mới rút tay ra. 

Hình: Bóc rau nhân tạo

Thuốc co tử cung:

Oxytocin 5 đơn vị x 2 ống, tiêm bắp hoặc tiêm tĩnh mạch, hoặc/và

Ergometrin 0,2 mg, tiêm bắp, hoặc

Misoprostol 200 mcg, ngậm dưới lưỡi 2 viên hoặc đặt hậu môn 3 – 4 viên.

Nếu không bóc được bánh rau vì rau bám chặt hoặc rau cài răng lược thì không nên cố sức bóc: phải ngừng ngay thủ thuật để chuyển tuyến.

Cho kháng sinh uống hoặc tiêm

theo dõi và xử trí tai biến

Theo dõi

Mạch, huyết áp, toàn trạng và phản ứng của sản phụ.

Co hồi tử cung và lượng máu chảy ra từ âm đạo

Xử trí tai biến

Choáng do đau hoặc do mất máu (xem bài  Choáng sản khoa)

Bảng kiểm: Kỹ thuật Bóc rau nhân tạo

TT	Quy trình	Có	Không	Ghi chú
	Giải thích cho sản phụ công việc sẽ phải làm để họ yên tâm cộng tác với cán bộ y tế khi làm thủ thuật.
	Tiêm thuốc giảm đau.
	Sát khuẩn vùng sinh dục ngoài.
	Thông đái (nếu cần).
	Người làm thủ thuật mang trang bị bảo hộ.
	Rửa tay và mang găng vô khuẩn dài tới khuỷu tay.
	Sản phụ nằm tư thế đẻ – người làm thủ thuật đứng ở vị trí thích hợp.
	Lót và trải khăn vô khuẩn dưới mông, trên bụng.
	Chụm các ngón tay của một bàn tay luồn vào tử cung theo hướng từ dưới lên trên (không cho ngón tay chạm vào vùng mông – hậu môn).
	Bàn tay để trên bụng giúp tử cung về tư thế chính giữa và cố định tại chỗ. Bàn tay kia luồn vào bên trong đến đáy tử cung.
	Thao tác trong buồng tử cung: dùng bờ trong bàn tay nhẹ nhàng bóc rau.

 

TT	Quy trình	Có	Không	Ghi chú
	Tay bên trong đẩy dần các mô trong đó ra ngoài và tiếp tục các thao tác kiểm soát tử cung.
	Phối hợp tốt hai tay trong và ngoài khi thao tác.
	Nếu sản phụ đau, động viên họ chịu đựng, há mồm ra thở và thư giãn các cơ.
	Rút tay ra khỏi tử cung (không cho vào trở lại nữa).
	Rửa và sát khuẩn lại vùng sinh dục
	Thăm hỏi, động viên sản phụ và thông báo kết quả bóc rau đã xong cho sản phụ yên tâm
	Đo mạch, huyết áp. Nắn bụng đánh giá co hồi tử cung.
	Ghi chép hồ sơ và cho thuốc (co bóp tử cung và kháng sinh).