Phôi thai học người: đa thai

Bình thường, mỗi tháng chỉ có 1 trứng rụng từ 1 buồng trứng của người phụ nữ. Một tinh trùng sẽ đi đến và thụ tinh trứng, tạo thành hợp tử. Hợp tử sẽ phát triển thành phôi và làm tổ trong tử cung .

Đa thai là trường hợp có hơn một thai nhi trong tử cung trong một thai kỳ. Thường gặp nhất là song thai. Song thai được chia làm 2 loại: song thai thật và song thai giả. Song thai thật còn gọi là sinh đôi cùng trứng còn song thai giả hay sinh đôi khác trứng. Tỉ lệ song thai thường chiếm khoảng trên 1% số trường hợp sanh. 

Đa thai tỷ lệ thuận với tuổi, thể tạng, tiền sử gia đình và số lần sanh của mẹ (trừ sanh đôi cùng trứng). Đa thai được xếp vào nhóm thai kỳ có nguy cơ cao, tỷ lệ tử vong chu sinh khoảng 14% đến 20%. Đa thai là một bất thường nhưng không phải là một bệnh lý. Sinh bệnh học và giải phẫu học đa thai cũng tương tự với song thai.

Song thai cùng trứng (monozygotic – mz)

Trong trường hợp này, 1 tinh trùng sẽ thụ tinh 1 trứng tạo thành một hợp tử. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển của phôi, phôi có thể tự tách ra thành 2 phôi riêng biệt và phát triển thành hai thai nhi trong buồng tử cung. Trong trường hợp này, vì cùng từ một phôi tách ra, 2 trẻ sanh ra sẽ giống nhau hoàn toàn về di truyền, do đó nhìn bên ngoài rất giống nhau, khó phân biệt và có cùng giới tính (cùng trai hay cùng gái). Tùy thuộc sự phân tách của phôi bào ở giai đoạn nào mà các cấu trúc của phôi như các lá phôi, màng ối, dây rốn và bánh nhau có thể dính chung hoặc tách riêng biệt nhau. Đặc biệt đối với các lá phôi vì sự phân tách không trọn vẹn hoặc ở giai đoạn muộn sẽ dẫn đến song thai dính. Có ba trường hợp có thể xảy ra:

MZ có hai nhau, hai ối: phân chia khoảng 1-3 ngày sau thụ thai

MZ một nhau, hai ối: ngày thứ năm

MZ một nhau, một ối: ngày 8-10

Tỉ lệ song thai cùng trứng theo các thống kế trên thế giới vào khoảng 4 phần

1000 (0,4%). Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy song thai cùng trứng có thể do yếu tố di truyền và có thể xảy ra ở những người trong họ hàng. Một số nhà khoa học cho rằng có thể có tác động của yếu tố môi trường sống. Tuy nhiên cho đến nay, cơ chế gây sự tách đôi của phôi và song thai cùng trứng vẫn chưa được hiểu rõ.

Cơ chế của các trường hợp từ tam thai trở lên cũng diễn ra tương tự. Đa thai (>2 thai) cùng trứng rất hiếm xảy ra. Đa thai (>2 thai) khác trứng thường chỉ xảy ra trong các chu kỳ điều trị vô sinh có kích thích buồng trứng. 

Song thai khác trứng

Chiếm khoảng 70% các trường hợp đa thai. Trong trường hợp này, có 2 trứng rụng một lúc trong một tháng, hai trứng có thể từ cùng một hoặc hai buồng trứng. Hai tinh trùng khác nhau (có thể từ cùng một hoặc hai nguồn) sẽ thụ tinh cả 2 trứng, tạo thành 2 hợp tử. Hai hợp tử phát triển thành 2 phôi riêng biệt và cùng làm tổ trong buồng tử cung người mẹ và phát triển thành 2 thai nhi. Trong trường hợp này 2 trẻ sanh đôi là hai cá thể hoàn toàn khác nhau. Song thai giả có kiểu di truyền khác nhau vì vậy có thể giống  hoặc khác nhau về giới tính nhưng vẫn là hai cá thể hoàn toàn khác nhau, và nhất là bánh nhau, dây rốn và màng ối thì hoàn toàn khác nhau.

Song thai khác trứng có thể xảy ra một cách tự nhiên hay sau khi điều trị vô sinh (tương đối phổ biến hiện nay ở Việt nam và trên thế giới). Do việc sử dụng thuốc kích thich buồng trứng, buồng trứng người phụ nữ có thể sinh ra nhiều trứng rụng trong một tháng, dẫn đến việc tạo thành nhiều phôi và đa thai. Do đó, tỉ lệ song thai khác trứng có thể thay đổi do sự can thiệp của con người.