Nguyên tắc.
Chỉ di chuyển nạn nhân khi thực sự cần thiết.
Chú ý đảm bảo an toàn cho nạn nhân và cho cả người thực hiện.
Trường hợp nạn nhân còn tỉnh, cần giải thích cho nạn nhân để nhận được sự phối hợp tốt nhất.
Chỉ di chuyển nạn nhân một mình nếu không tìm được người giúp sức.
Hướng dẫn những người phụ giúp để có sự phối hợp hiệu quả.
Khi có nhiều người thực hiện di chuyển nạn nhân, chỉ có một người được chỉ huy; Hướng dẫn các thao tác bằng lời nói mà thôi.
Thực hiện đúng kỹ thuật để tránh cho bản thân bạn khỏi bị tổn thương khi vận chuyển nạn nhân.
Kỹ thuật di chuyển nạn nhân bằng tay
Trường hợp chỉ có 1 người cứu:
Phương pháp nạng người:
Áp dụng trong trường hợp: nạn nhân chỉ bị tổn thương ở một chân như vết thương phần mềm, hoặc dãn dây chằng, hoặc bong gân gót chân … nạn nhân còn tỉnh táo, hợp tác tốt và có thể bước đi được nhưng khó khăn.
Bước 1: Dìu nạn nhân đứng dậy, nắm chặt cổ tay nạn nhân và choàng sang cổ bạn. Chú ý bạn nên đứng cùng phía với chân bị tổn thương của nạn nhân.
Bước 2: quàng tay của bạn sang eo bên kia của nạn nhân và nắm chặt cạp quần của nạn nhân để giữ cho nạn nhân thẳng người trong lúc di chuyển.
Bước 3: Tiến lên bước đầu tiên bằng chân phía bên nạn nhân. Di chuyển từng bước nhỏ và theo nhịp với sải chân của nạn nhân. Nếu có thể, bạn nên dùng gậy chống để giúp nạn nhân vững hơn; đồng thời tìm cách trấn an nạn nhân.
Phương pháp kéo:
Áp dụng trong trường hợp: thật sự khẩn cấp, chỉ cần di chuyển nạn nhân một đoạn đường ngắn, mục đích để vận chuyển nhanh chóng nạn nhân ra khỏi khu vực cực k nguy hiểm như cháy, nổ ….
Bạn ngồi sau lưng nạn nhân. Luồn hai tay của bạn qua hai bên nách ra phía trước nắm lấy vai nạn nhân rồi kéo nạn nhân lùi về phía sau.
Có thể dùng hai bàn tay cố định đầu nạn nhân nếu nghi ngờ có tổn thương.
Nếu nạn nhân đang mặc loại áo có độ dày và dai, bạn có thể nắm vai lấy áo của nạn nhân để kéo đi.
Hoặc đặt nạn nhân vào tấm bạt, chăn, ga … để kéo nạn nhân đi
Phương pháp cõng:
Áp dụng trong trường hợp: nạn nhân nhẹ cân, tỉnh táo, hợp tác tốt, không bị tổn thương cột sống, không bị choáng; không bị gãy xương chi, gãy xương chậu.
Bước 1: Nâng nạn nhân ngồi dậy.
Bước 2: Người cứu ngồi trước mặt nạn nhân, xoay lưng về nạn nhân.
Bước 3: Choàng hai tay nạn nhân qua cổ người cứu, một bàn tay của nạn nhân nắm chặt cổ tay phía bên kia.
Bước 4: Hai tay người cứu luồn dưới khoe chân nạn nhân và giữ chặt.
Bước 5: Người cứu dạng hai chân bằng vai, từ từ đứng dậy và cõng nạn nhân đi.
Phương pháp bế ẵm :
Áp dụng trong trường hợp: nạn nhân nhẹ cân (ví dụ: trẻ em), tỉnh táo, hợp tác tốt, không bị tổn thương cột sống, không bị choáng, không bị gãy xương chi, xương chậu…
Bước 1: Người cứu ngồi bên cạnh nạn nhân.
Bước 2: Vòng tay nạn nhân ôm lấy cổ người cứu, một bàn tay của nạn nhân nắm chặt cổ tay phía bên kia.
Bước 3: Một tay người cứu đỡ khoeo chân của nạn nhân. Tay kia ôm ngang lưng vòng sang nách nạn nhân.
Bước 4: Người cứu dạng hai chân bằng vai, từ từ đứng dậy và bế nạn nhân đi.
Trường hợp có 2 người
Phương pháp ngồi hai tay bắt chéo:
Áp dụng trong trường hợp: nạn nhân còn tỉnh táo, hợp tác tốt, ngồi được, không bị tổn thương cột sống, không bị choáng, không bị gãy xương chi, xương chậu…
Bước 1: Nâng nạn nhân ngồi dậy.
Bước 2: Hai người cứu ngồi xổm hai bên nạn nhân, bắt chéo tay sau lưng và nắm lấy cạp quần của nạn nhân.
Luồn tay kia phía dưới đầu gối nạn nhân, người này nắm lấy cổ tay người kia.
Bước 3: Ôm chặt người nạn nhân, hai người cứu cùng đứng dậy nâng nạn nhân lên.
Di chuyển nạn nhân đến khu vực an toàn
Phương pháp khiêng:
Áp dụng trong trường hợp: nạn nhân không bị tổn thương cột sống, không bị choáng, không bị gãy xương chi, xương chậu, không bị tổn thương vùng vai …
Bước 1: Nâng nạn nhân ngồi dậy.
Một người ngồi phía sau lưng nạn nhân, luồn hai tay qua nách, nắm chặt lấy hai cổ tay nạn nhân.
Bước 2: Người kia luồn hai tay dưới đầu gối nạn nhân.
Bước 3: Cùng lúc hai người cùng đứng dậy nâng nạn nhân lên.
Bước 4: Di chuyển nạn nhân ra khu vực an toàn.
Kỹ thuật di chuyển nạn nhân bằng ghế
Dụng cụ:
Ghế khiêng là ghế có bánh xe đẩy và có dải băng để buộc nạn nhân vào thành ghế.
Có thể thay bằng ghế thường và dùng một cuộn băng lớn hoặc dây chắc để buộc giữ nạn nhân vào thành ghế.
Áp dụng trong trường hợp:
Nạn nhân tỉnh, không bị tổn thương cột sống, không bị choáng, không bị gãy xương chi, xương chậu…
Nạn nhân hôn mê, không thể áp dụng các biện pháp vận chuyển khác như cõng, bế ẵm, khiêng tay; không có cáng vận chuyển.
Bước 1: Kiểm tra độ vững chắc của ghế trước khi sử dụng.
Bước 2: Đặt nạn nhân ngồi lên ghế, hai tay bắt chéo phía trước, dùng cuộn băng lớn hoặc sợi dây cuốn quanh ngực và buộc chắc chắc nạn nhân vào thành ghế.
Bước 3:
Hai người cứu, một người đi trước, một người đi sau.
Ngả ghế về phía sau.
Cầm hai tay kéo để kéo nạn nhân đi, hoặc khiêng nạn nhân đến nơi an toàn.
Kỹ thuật di chuyển nạn nhân bằng cáng cứu thương:
Cáng cứu thương:
Có nhiều loại khác nhau: cáng vải bạt mềm, cáng cứng bằng kim loại hoặc bằng nhựa cứng, cáng có bánh xe đẩy v.v…
Áp dụng trong trường hợp:
Hôn mê.
Chấn thương sọ não, chấn thương bụng, chấn thương ngực …
Chấn thương cột sống, đặc biệt là cột sống cổ sau khi đã được nẹp cố định.
Gãy xương đùi, cẳng chân sau khi đã nẹp cố định xương gãy.
Đa chấn thương, choáng.
Vận chuyển quãng đường dài.
Cách di chuyển nạn nhân lên cáng:
Bước 1: Ba hoặc bốn người ngồi một phía hoặc hai phía nạn nhân. Luồn tay tại các vị trí: dưới cổ, dưới lưng, dưới thắt lưng, ngang mông, dưới cẳng chân nạn nhân.
Bước 2: Đếm 1, 2, 3 cùng nâng nạn nhân đặt lên gối của người cứu. Đồng thời một người đặt cáng vào phía dưới nạn nhân.
Bước 3: Đếm 1, 2, 3 tất cả cùng đưa nạn nhân từ gối những người cứu sang cáng.
Dùng dây buộc cố định nạn nhân vào cáng.
Chú ý: tư thế nạn nhân luôn thẳng, không được gấp cột sống vì có thể gây tổn thương cột sống cho nạn nhân.
Cách khiêng cáng
Có thể hai người hoặc bốn người khiêng, trong đó có một người có vai trò chỉ huy.
Nạn nhân đặt nằm trên cáng, chân hướng về phía trước, đầu phía sau.
Người khiêng ở gần phía đầu của nạn nhân phải theo dõi tình trạng của nạn nhân (quan sát mặt nạn nhân).
Trong khi khiêng cáng không được dừng lại đột ngột, hoặc để cáng bị va chạm.
Khi khiêng cáng, thường xuyên giữ cáng ở tư thế ngang bằng, tránh tuột ngã, nếu gặp địa hình đặc biệt như lên hoặc xuống dốc, hoặc chướng ngại vật v.v….
cần thay đổi cách cáng để vẫn đảm bảo giữ cáng ở tư thế ngang bằng.
Đặt cáng xuống nhẹ nhàng. Trước khi hạ cáng xuống, những người khiêng cáng nên ngồi xổm.
Tài liệu tham khảo
Basic Trauma and Burn Support. Trong: Fundamental Critical Care Support. 4th edition. © 2007 by Society of Critical Care Medicine.
Limmer et al., Emergency Care Update, 10th Edition © 2007 by Pearson Education, Inc. Upper Saddle River, NJ.
Limmer et al., Emergency Care, 11th Edition © 2009 by Pearson Education, Inc., Upper Saddle River, NJ.
The Trauma Manual: Trauma and Acute Care Surgery. 3rd edition 2008.
