Đại cương
Kỹ thuật chọc hút tế bào cơ bằng kim nhỏ được chỉ định với các trường hợp bệnh nhân có các tổn thương tại cơ nhằm lấy bệnh phẩm làm xét nghiệm tế bào học, vi khuẩn học.
Chỉ định
Các tổn thương cơ chưa rõ bản chất tế bào.
Chống chỉ định
Bệnh nhân có bệnh đưa chảy máu hoặc đang dùng thuốc chống đông.
Nhiễm khuẩn tại chỗ.
Dị ứng thuốc gây tê.
Bệnh nhân không hợp tác hoặc quá lo lắng.
Chuẩn bị
Cán bộ chuyên khoa: 1 bác sỹ, 01 điều dưỡng.
Phương tiện: Kim chọc hút 23-26 Gaucher mũi vát, bơm tiêm 10ml, bông, cồn điôd sát trùng, panh, băng dính. Thực hiện trong phòng thủ thuật vô trùng.
Người bệnh: được giải thích về mục đích thủ thuật, tai biến có thể xảy ra của thủ thuật, đồng ý ký giấy cam kết thực hiện thủ thuật.
Hồ sơ bệnh án.
Các bước tiến hành
Bác sỹ kiểm tra hồ sơ bệnh án hoặc phiếu yêu cầu thực hiện thủ thuật, khám lại bệnh nhân nhằm xem xét chỉ định, chống chỉ định, kiểm tra giấy cam kết thực hiện thủ thuật.
Điều dưỡng hướng dẫn bệnh nhân tư thế nằm hoặc ngồi thuận tiện cho việc thực hiện thủ thuật. Giải thích cho bệnh nhân quá trình thực hiện thủ thuật nhằm bệnh nhân có thái độ hợp tác với người làm thủ thuật.
Thực hiện kỹ thuật:
Bệnh nhân được hướng dẫn ngồi hoặc nằm ở tư thế thuận tiện cho việc chọc hút tổn thương, tùy theo vị trí tổn thương cụ thể (vai, đùi, cánh tay…).
Bác sỹ xác định vị trí tiến hành chọc hút.
Điều dưỡng sát khuẩn vị trí chọc hút.
Bác sỹ tiến hành thủ thuật:
+ Đưa kim vào vị trí tổn thương.
+ Rút nhanh piston của xilanh tạo áp lực âm hút bệnh phẩm 3-5 lần. Ngưng khi bệnh phẩm (dịch mô hoặc máu) xuất hiện ở đốc kim.
+ Trả piston lại vị trí ban đầu để cân bằng áp lực và rút kim ra khi tổn thương.
Lưu ý:
+ Nếu hút ra trên 0,3 ml máu nên ngưng hút (do đã chọc vào mạch máu), rút kim ra và đổi kim khác tiến hành làm lại thủ thuật.
+ Nếu chọc kim quá sâu vào vùng hoại tử nên rút kim ra, đổi kim mới và chọc lại ở ngoại vi tổn thương.
Trải bệnh phẩm:
+ Bệnh phẩm từ bơm tiêm được xịt ra trên lam thành một giọt duy nhất, nên để mũi kim tiếp xúc với mặt lam lúc xịt, mặt vát ngửa, tránh xịt bệnh phẩm thành nhiều giọt bệnh phẩm sẽ mau khô làm tế bào và hồng cầu chồng chất lên nhau
+ Dùng một lam thứ hai hoặc lamen ép nhẹ lên bệnh phẩm rồi kéo.
Chăm sóc bệnh nhân ngay sau thủ thuật chọc hút:
+ Băng chỗ chọc hút bằng băng dính y tế
+ Dặn bệnh nhân không cho nước tiếp xúc với vị trí chọc hút trong 24giờ.
Theo dõi
Chỉ số: mạch, huyết áp, tình trạng chảy máu tại chỗ, tình trạng viêm.
Theo dõi các tai biến và tác dụng phụ có thể xảy ra (bên dưới) sau 24h
Tai biến và xử trí
Chảy máu: phòng ngừa bằng cách giữ bông lâu, ấn mạnh tại chỗ chọc hút sau khi rút kim khoảng 1 phút, cho đến khi không thấy máu rỉ ra.
Nhiễm trùng tại vị trí chọc kim: biểu hiện bằng sưng, đau, có thể nung mủ (rất hiếm), thường nhẹ và áp ứng tốt với thuốc giảm đau thông thường và kháng sinh đường uống.
Phản ứng thần kinh thực vật: Ðôi khi bệnh nhân cảm thấy hơi nhức đầu hoặc xây xẩm trong lúc làm hoặc sau khi làm, một vài trường hợp (rất hiếm) có thể ngất. Khi đó cho bệnh nhân nằm nghỉ ngơi yên tĩnh, đo mạch, nhiệt độ, huyết áp, nếu cần có thể cho thở oxy kính 1-2 lit/ phút đến khi tình trạng bệnh nhân ổn định.
Bộ Y tế, Quy trình kỹ thuật bệnh viện
Nguyễn Sào Trung (2011), “Phương pháp chọc hút kim nhỏ để chẩn đoán tế bào học”. Y học thành phố Hồ Chí Minh, chuyên đề giải phẫu bệnh tập 5, số 1, trang 14-19, số 2 trang 74-80.
Cardinal E, Beauregard CG, Chhem RK. interventionnal musculokeletal ultrasound. Semin Musculoskelet Radio 1997; 1(2): 311-318.
Torriani M, Etchebehere M, Amstalden E. Sonographycally guided core needle biosy đof bone and soft tissue tumors. J. Ultrasound Med 2002; 21: 275- 281.
