Đại cương
Đau cột sống cổ là một triệu chứng gặp ở nhiều bệnh lý: thoái hóa tủy sống cổ, thoái hóa hoặc thoát vị đĩa đệm cột sống cổ, tổn thương tố sống, viêm tủy sống đĩa đệm (do lao, hoặc nhiễm khuẩn) và trong các bệnh lý toàn thân khác. Tùy theo nhóm bệnh mà lựa chọn các phương pháp điều trị toàn thân khác nhau. Riêng với nguyên nhân thoái hóa tủy sống cổ, đặc biệt thoái hóa khớp liên mấu có thể áp dụng phương pháp điều trị tại chỗ là tiêm cạnh cột sống cổ (khớp liên mấu) bằng corticoid khi điều trị bằng thuốc chống viêm, giãn cơ, vật lý trị liệu mà chưa đỡ.
Liệu trình tiêm cạnh cột sống cũng giống như tiêm khớp nói chung là: tiêm 1- 2 mũi tiêm/ 1 lần điều trị (khoảng cách 2 mũi tiêm là 7-10 ngày), có thể tiêm nhắc lại sau ít nhất 3 tháng và 1 năm không quá 4 lần tiêm cùng vị trí.
Chỉ định
Trong các trường hợp dưới ây mà áp ứng kém hiệu quả với điều trị thuốc toàn thân đúng phác đồ, đúng liều lượng:
Đau cột sống cổ mạn tính có hoặc không có dấu hiệu chèn ép rễ thần kinh do thoái hóa cột sống, thoái hóa khớp liên mấu.
Chống chỉ định
Viêm đĩa đệm tố sống: viêm mủ, viêm do lao.
Tổn thương cột sống do bệnh lý thần kinh, bệnh máu.
Nhiễm khuẩn, nhiễm nấm ngoài da vùng cổ.
Cơ địa suy giảm miễn dịch.
Lưu ý: thận trọng với bệnh nhân có tiền sử đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh lý rối loạn đông máu. Chỉ thực hiện thủ thuật khi các bệnh lý trên đã được kiểm soát tốt. Đi với người có tiền sử tăng huyết áp cần đo lại huyết áp ngày sau tiêm và mỗi 30 phút ít nhất 02 lần. Với người có bệnh lý rối loạn đông máu cần theo dõi chỗ tiêm ít nhất 30 phút sau tiêm. Với bệnh nhân có tiền sử đái tháo cần thử đường máu ít nhất 01 lần sau tiêm 06 h.
Chuẩn bị
Cán bộ chuyên khoa
01 Bác sỹ đã được đào tạo và cấp chứng chỉ chuyên ngành cơ xương khớp và chứng chỉ tiêm khớp.
01 Điều dưỡng.
Phương tiện
Găng vô khuẩn.
Kim tiêm 25G hoặc 20 G, bơm tiêm 5 ml.
Bông, cồn iod sát trùng, panh, băng Urgo.
Chuẩn bị bệnh nhân
Người bệnh được giải thích trước khi làm thủ thuật.
Tư thế bệnh nhân ngồi ghế.
Có chỉ định của bác sỹ chuyên khoa.
Hồ sơ bệnh án, đơn thuốc
Theo mẫu quy định
Các bước tiến hành
Thực hiện tại phòng thủ thuật khoa cơ xương khớp vô khuẩn theo quy định:
Kiểm tra hồ sơ bệnh án hoặc đơn về chỉ định, chống chỉ định.
Sát trùng tay, đi găng vô khuẩn.
Lấy thuốc Depo- medrol 40mg- 0,5 ml – Sát khuẩn bằng cồn iod tại vị trí tiêm.
Xác định vị trí tiêm: Bệnh nhân có thể nằm, hoặc ngồi. Vị trí tiêm là vị trí ngang với mm gai sau tủy sống cổ, cách đường giữa cột sống 1,0 cm. Đặt hướng kim vuông góc với mặt da, đưa kim vào từ từ cho tới khi chạm đến xương (khớp liên mấu), rút bớt kim ra 1mm, rút pít tông kiểm tra xem kim có bị vào mạch máu hay không, tiến hành bơm thuốc.
Sát khuẩn lại vị trí tiêm, băng Urgo tại vị trí tiêm
Dặn dò bệnh nhân sau làm thủ thuật: BN không cho nước tiếp xúc với vị trí tiêm, giữ sạch vị trí tiêm và hạn chế đi lại trong vòng 24h. Sau 24h mới bỏ băng dính và rửa nước bình thường vào chỗ tiêm.
Theo dõi
Chỉ số theo dõi: mạch, huyết áp, tình trạng chảy máu tại chỗ, tình trạng viêm trong 24h.
Theo dõi các tai biến và tác dụng phụ có thể xảy ra (bên dưới) sau 24h.
Theo dõi hiệu quả điều trị.
Tai biến và xử trí
Đau tăng sau khi tiêm 12-24 giờ: do phản ứng viêm tại chỗ với thuốc depo- medrol, thường khi sau một ngày, không phải can thiệp, có thể bổ sung giảm đau paracetamol
Nhiễm khuẩn vùng cổ do thủ thuật tiêm (viêm mủ): biểu hiện bằng sốt, sưng đau tại chỗ => điều trị kháng sinh.
Biến chứng hiếm gặp: tai biến do bệnh nhân quá sợ hãi- biểu hiện kích thích hệ phó giao cảm: bệnh nhân choáng váng, vã mồ hôi, ho khan, có cảm giác tức ngực khó thở, rối loạn cơ tròn…
XỬ TRÍ: đặt bệnh nhân nằm đầu thấp, giơ cao chân, theo dõi mạch, huyết áp để có các biện pháp xử trí cấp cứu khi cần thiết.
Bộ Y tế, quy trình kỹ thuật bệnh viện.
