QUY TRÌNH VÔ KHUẨN DỤNG CỤ TRONG DỊCH VỤ KHÁM CHỮA BỆNH TẠI TRẠM Y TẾ XÃ
Các khái niệm
Vô khuẩn là các biện pháp phòng ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn và các mầm bệnh khác bằng cách loại trừ chúng với mức độ khác nhau trên bề mặt cơ thể, các mô bị tổn thương và các vật dụng tiếp xúc với cơ thể người và các sinh vật khác.
Sát khuẩn là quá trình tiêu diệt hoặc ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và các mầm bệnh khác trên da, niêm mạc và các mô bị tổn thương của cơ thể.
Khử nhiễm là quá trình tiêu diệt phần lớn các vi khuẩn và các mầm bệnh khác bám vào y dụng cụ vừa sử dụng xong trên cơ thể người bệnh.
Làm sạch là quá trình vật lý (cọ, rửa bằng nước, lau khô) để loại bỏ các vật bẩn do bụi, đất hay máu và chất dịch cơ thể và các vi khuẩn hay các mầm bệnh khác còn bám ở y dụng cụ.
Khử khuẩn mức độ cao là các quy trình tiêu diệt phần lớn các loại vi khuẩn và mầm bệnh khác nhưng chưa tiêu diệt hết tất cả, đặc biệt là nha bào. Trong hầu hết các thủ thuật, khử khuẩn mức độ cao là chấp nhận được.
Tiệt khuẩn là các quá trình diệt tất cả các loại vi khuẩn và mầm bệnh khác kể cả nha bào.
Quy trình vô khuẩn dụng cụ
Khử nhiễm
Là bước đầu tiên trong xử lí dụng cụ và găng đã dùng.
Các phương tiện khử nhiễm gồm: nước, chậu nhựa hoặc chậu men hoặc một xô nhựa có quai xách với chiều cao trên 35cm và một giỏ nhựa có lỗ thủng ở đáy, có quai nhỏ hơn để lọt vào xô. Găng dài (để riêng một số đôi để khử khuẩn).
Dung dịch hoá chất để khử khuẩn đơn giản nhất là Chloramin B 0,5% (cách pha theo hướng dẫn của nồng độ sản phẩm). Có thể sử dụng dung dịch Presept với cách pha 1-2 viên 2,5 gam trong 10 lít nước hoặc dung dịch Cidex pha sẵn (Glutaraldehyd 2%). Các loại dung dịch này sẽ thay sau mỗi ngày làm việc.
Dụng cụ, găng tay, đồ vải sau khi làm thủ thuật, phẫu thuật cho ngay vào xô, chậu ngập trong dung dịch khử nhiễm trên trong 10 phút. Với các ống nhựa hoặc cao su phải cho dung dịch sát khuẩn vào đầy trong lòng ống, với bơm hút thai cũng phải hút dung dịch sát khuẩn vào trong lòng bơm rồi mới ngâm trong 10 phút. Để đảm bảo đúng thời gian ngâm 10 phút (ngâm càng lâu càng dễ hư hại dụng cụ), nên có một xô hay chậu nước lã sạch bên cạnh để cứ 10 phút thì dùng kẹp dài gắp dụng cụ đã khử nhiễm bỏ sang đó chờ đến khi nhiều (hoặc gần hết buổi) sẽ mang đi làm sạch một thể.
Làm sạch: rửa dụng cụ
Thiết bị: vòi nước sạch, chậu nhựa, xà phòng, bàn chải với nhiều kích thước khác nhau, găng bảo vệ.
Quy trình làm sạch:
Đeo găng bảo vệ, đeo khẩu trang, đeo kính, đi ủng, mặc tạp dề để bảo vệ tránh bị phơi nhiễm.
Rửa dụng cụ bằng nước lã và xà phòng.
Dùng bàn chải cọ sạch chất bẩn, chú ý những bộ phận răng, khe, kẽ, khớp nối sau đó rửa sạch xà phòng, cọ rửa dưới vòi nước chảy hiệu quả hơn trong xô, chậu.
Làm khô bằng hơi gió hoặc lau khô bằng khăn sạch.
Yêu cầu: máu, mủ, dịch, các mô tế bào… không còn bám trên dụng cụ.
Khử khuẩn mức độ cao hoặc tiệt khuẩn
Khử khuẩn mức độ cao
Phương pháp khử khuẩn mức độ cao có thể tiêu diệt phần lớn các vi khuẩn và mầm bệnh, và có thể chấp nhận được khi các phương tiện cho tiệt khuẩn không sẵn có.
Có hai cách:
Khử khuẩn bằng luộc dụng cụ.
Khử khuẩn bằng hoá chất.
Luộc dụng cụ: dễ thực hiện, tương đối an toàn và rẻ tiền. Có thể dùng bất kì chiếc nồi rộng có nắp nào cũng như bất kì nguồn nhiệt nào để nấu. Nhưng sử dụng nồi chuyên dụng là tốt nhất. Các thao tác luộc dụng cụ:
Dụng cụ đã rửa sạch, được tháo rời.
Cho dụng cụ vào nồi đổ ngập nước sạch.
Đun sôi trong 20 phút, tính từ lúc nước bắt đầu sôi. Nếu cho thêm dụng cụ vào khi nước đang sôi thì bắt đầu tính lại thời gian.
Dùng kẹp đã khử khuẩn để lấy dụng cụ ra khỏi nồi và để trong hộp vô khuẩn có nắp đậy hoặc dùng tay đeo găng vô khuẩn để lấy khi dụng cụ đã nguội.
Dụng cụ đã luộc sử dụng trong vòng 24 giờ.
Ngâm trong hoá chất
Hoá chất khử khuẩn ở dạng lỏng có thể được dùng trong một số tình huống: khi cần xử lý nhanh, dụng cụ cần được khử khuẩn không chịu được nhiệt độ cao hoặc không có nguồn nhiệt để luộc. Ngâm dụng cụ vào dung dịch khử khuẩn 20 phút, sau đó tráng sạch bằng nước đun sôi để nguội. Hóa chất hiện thường dùng cho khử khuẩn mức độ cao là Cidex (glutaraldehyd 2%) hoặc Chloramin 0,5%. Với ống hút thai bắt buộc phải dùng Cidex.
Các bước khử khuẩn mức độ cao bằng hóa chất:
Dụng cụ đã được rửa sạch.
Đổ ngập dụng cụ bằng dung dịch khử khuẩn thích hợp.
Ngâm trong 20 phút.
Tráng sạch bằng nước đun sôi để nguội và hong khô, để vào khay, hộp có nắp đậy.
Cất giữ không quá 3 ngày trong hộp được khử khuẩn ở mức độ cao hoặc dùng ngay.
Để có hộp đựng dụng cụ đã được khử khuẩn ở mức độ cao, hãy luộc hoặc ngâm các hộp đó trong dung dịch Chloramin 0,5% trong 20 phút. Rửa sạch phía trong bằng nước đun sôi để nguội và làm khô trước khi dùng. Có thể dùng hộp đựng bằng kim loại đã được tiệt khuẩn bằng tủ sấy khô.
Chú ý: phương pháp này áp dụng với các dụng cụ làm bằng chất nhựa, cao su, không áp dụng với các loại dụng cụ bằng kim loại, vải.
Tiệt khuẩn
Có 2 cách tiệt khuẩn: tiệt khuẩn bằng nhiệt và hoá chất.
Tiệt khuẩn bằng nhiệt: có 2 phương pháp
Hấp ướt áp lực cao: phương pháp này áp dụng cho tất cả các loại dụng cụ y tế như quần áo, băng gạc, khăn mổ, mũ, khẩu trang… và đồ cao su (ống thông, găng cao su…) trừ đồ nhựa. Đồ vải và đồ cao su phải hấp riêng, vì nhiệt độ, áp suất, thời gian hai loại khác nhau.
Thiết bị: nồi hấp ướt áp lực các loại vận hành theo sự hướng dẫn của nơi sản xuất.
Xếp đồ hấp vào hộp hấp hoặc gói trong một khăn vải. Các hộp đựng đồ vải phải được mở lỗ thông hơi để hơi nước dưới áp lực cao thấm vào. Khi lấy ra khỏi nồi hấp, các lỗ thông này phải được đóng kín ngay lại.
Yêu cầu: đưa nhiệt độ nồi hấp lên 121oC (áp suất 1,2kg/cm2).
Duy trì nhiệt độ như vậy trong 20 phút đối với dụng cụ không đóng gói, 30 phút đối với dụng cụ đóng gói.
Sấy khô: phương pháp này chỉ dùng cho các dụng cụ y tế bằng kim loại.
Thiết bị: tủ sấy khô, vận hành theo sự hướng dẫn của nơi sản xuất.
Qui trình:
Dụng cụ kim loại sau khi rửa sạch lau khô cho vào hộp có nắp, để theo từng bộ.
Đặt các hộp vào tủ sấy, cách thành tủ ít nhất 3cm và các hộp ở mỗi tầng xếp lệch nhau để không khí nóng trong tủ sấy phân bố đều khắp.
Đóng kín cửa tủ sấy.
Yêu cầu:
Nhiệt độ 170oC phải duy trì trong 60 phút.
Nhiệt độ 160oC phải duy trì trong 120 phút.
Tiệt khuẩn bằng hoá chất
Phương pháp này dùng dung dịch Cidex (glutaraldehyd 2%).
Thời gian: ngâm ngập dụng cụ trong 10 giờ.
Lưu ý:
Đeo găng và kính bảo hộ, mở các cửa sổ.
Pha chế và sử dụng dung dịch ở nơi thoáng gió.
Dùng hộp, chậu đủ sâu có nắp đậy.
Chuẩn bị 1 chậu vô khuẩn có nắp đậy đựng nước vô khuẩn để tráng.
Lau khô dụng cụ, tháo rời các bộ phận.
Ngâm dụng cụ vào dung dịch khử khuẩn ít nhất 10 giờ.
Lấy dụng cụ bằng kẹp vô khuẩn.
Tráng dụng cụ trong nước vô khuẩn.
Đổ nước đã dùng đi. Nếu dung dịch cần phải dùng lại thì đánh dấu ngày pha và ngày hết hạn dung dịch theo hướng dẫn của nơi sản xuất.
Kiểm tra vô khuẩn
Kiểm tra dụng cụ
Kiểm tra đúng thời gian quy định: trước khi hấp, sấy, dán một giấy báo hiệu an toàn (trắng) vào hộp hay gói đồ .
Sau khi đã hấp, sấy xong nếu giấy báo hiệu đổi màu là dụng cụ hấp sấy đạt yêu cầu.
Sau khi kiểm tra phải ghi rõ ngày và tên người hấp sấy dụng cụ vào các hộp, gói đồ.
Bảo quản dụng cụ đã vô khuẩn
Nơi bảo quản dụng cụ đã vô khuẩn phải sạch sẽ, khô ráo, có cửa đóng kín.
Có giá, kệ và tủ đựng dụng cụ, có sổ sách ghi chép tên dụng cụ, ngày xử lý vô khuẩn, ngày nhập, xuất dụng cụ.
Không được để lẫn dụng cụ đã tiệt khuẩn với dụng cụ chưa tiệt khuẩn.
Thời gian bảo quản
Không bảo quản những dụng cụ tiệt khuẩn không đóng gói, loại này phải dùng ngay.
Dụng cụ được luộc chỉ sử dụng trong vòng 24 giờ.
Dụng cụ đã khử khuẩn cao bằng hóa chất chỉ được sử dụng trong 3 ngày.
Những dụng cụ tiệt khuẩn được đóng gói hoặc đựng trong hộp tiệt khuẩn được bảo quản 1 tuần. Sau 1 tuần nếu chưa được dùng phải hấp, sấy lại.
Vận chuyển dụng cụ đã tiệt khuẩn từ nơi bảo quản đến phòng thủ thuật, phẫu thuật phải che đậy tránh nhiễm bẩn.
Bảng kiểm: Quy trình vô khuẩn dụng cụ
|
TT |
Nội dung |
Có |
Không |
Ghi chú |
|
1. Khử nhiễm |
|
|
|
|
|
|
Có sẵn dung dịch Chloramin 0,5% hoặc Presept đựng trong xô có giỏ chứa dụng cụ và xô phải đặt ngay tại nơi làm thủ thuật. |
|
|
|
|
|
Cho dụng cụ ngập hoàn toàn trong dung dịch ngay sau khi sử dụng. |
|
|
|
|
|
Hút dung dịch chloramin vào bơm và các vật hình ống rồi mới ngâm |
|
|
|
|
|
Thời gian ngâm trong 10 phút |
|
|
|
|
2. Làm sạch |
|
|
|
|
|
|
Rửa các dụng cụ bằng xà phòng và nước sạch |
|
|
|
|
|
Tháo rời các dụng cụ (nếu có thể). Làm sạch các khớp nối ở dụng cụ |
|
|
|
|
|
Dùng bàn chải cọ rửa các dụng cụ |
|
|
|
|
|
Súc các vật hình ống và bơm tiêm |
|
|
|
|
|
Tráng bằng nước sạch, lau khô hoặc để khô tự nhiên |
|
|
|
|
3. Khử khuẩn mức độ cao bằng luộc |
|
|
|
|
|
|
Cho dụng cụ ngập hoàn toàn trong nước |
|
|
|
|
|
Bắt đầu tính giờ từ lúc nước sôi |
|
|
|
|
|
Đun sôi trong 20 phút |
|
|
|
|
|
Lấy các dụng cụ bằng kẹp vô khuẩn và cho vào hộp đựng đã được khử khuẩn cao hoặc tiệt khuẩn. |
|
|
|
|
|
Để dụng cụ tự khô |
|
|
|
|
|
Bảo quản trong hộp đựng đã được khử khuẩn và có nắp đậy có nhẵn ghi thời hạn sử dụng |
|
|
|
|
3. Khử khuẩn mức độ cao bằng hoá chất |
|
|
|
|
|
|
Cho dụng cụ ngập hoàn toàn trong dung dịch khử khuẩn thích hợp, đậy nắp kín |
|
|
|
|
|
Ngâm trong 20 phút |
|
|
|
|
|
Tráng sạch bằng nước đun sôi để nguội và hong khô |
|
|
|
|
TT |
Nội dung |
Có |
Không |
Ghi chú |
|
|
Để vào hộp đã tiệt khuẩn có nắp đậy có nhãn ghi hạn dùng |
|
|
|
|
3. Hấp ướt |
|
|
|
|
|
|
Gói dụng cụ bằng vải sạch |
|
|
|
|
|
Xếp rời nhau trong nồi hấp |
|
|
|
|
|
Các hộp đồ vải phải khóa kín, các cửa sổ để hở khi hấp |
|
|
|
|
|
Vận hành theo sự hướng dẫn của nơi sản xuất |
|
|
|
|
|
Duy trì ở 121oC trong 30 phút với gói dụng cụ có bọc và 20 phút với dụng cụ không bọc. |
|
|
|
|
|
Cất dụng cụ trong hộp vô khuẩn và có nắp đậy có nhãn ghi hạn dùng. Các hộp đồ vải phải đóng kín ngay các cửa sổ đã mở trước khi hấp. |
|
|
|
|
3. Sấy khô |
|
|
|
|
|
|
Dụng cụ sau khi rửa sạch, lau khô cho vào hộp có nắp, từng bộ riêng |
|
|
|
|
|
Bắt đầu tính giờ khi nhiệt độ lên đủ |
|
|
|
|
|
Thời gian và nhiệt độ chuẩn: 170oC trong 1 giờ hoặc 160oC trong 2 giờ |
|
|
|
|
|
Cất dụng cụ trong hộp vô khuẩn có nắp đậy có dán nhãn ghi hạn dùng |
|
|
|
|
4. Thời hạn sử dụng |
|
|
|
|
|
|
Dụng cụ khử khuẩn cao chỉ được sử dụng trong 3 ngày |
|
|
|
|
|
Dụng cụ đã luộc chỉ sử dụng trong 24 giờ |
|
|
|
|
|
Dụng cụ tiệt khuẩn được bảo quản 1 tuần |
|
|
|
