Để tiến hành phẫu thuật cần có nhóm mổ; nhóm này gồm có: phẫu thuật viên, bác sĩ phụ mổ, gây mê, điều dưỡng tiếp dụng cụ. Đây là những người trực tiếp tiếp xúc với người bệnh. Để đảm bảo vô khuẩn trước mổ, nhóm mổ cần phải tiến hành các thao tác tiệt khuẩn. Các thao tác này cần được tuân thủ một cách nghiêm ngặt.
Kỹ thuật rửa tay
Chuẩn bị dụng cụ
Nước rửa tay phải là nước vô khuẩn.
Bàn chải hấp.
Xà phòng rửa tay cũng vô khuẩn.
Đồng hồ cát hay có đồng hồ treo tường để theo dõi thời gian rửa tay đủ 10 phút.
Khăn khô hay giấy lau tay vô khuẩn.
Dụng cụ đựng khăn hay giấy sau khi lau tay.
Kỹ thuật tiến hành
Cắt ngắn móng tay.
Lấy nữ trang, đồng hồ ra khỏi 2 bàn tay.
Cuộn tay áo lên quá khuỷu tay 3–5cm.
Dùng khăn giấy vô khuẩn mở vòi nước.
Đứng trước bồn rửa tay, tránh chạm người vào bồn rửa tay.
Rửa tay nội khoa (rửa thường) với nước vô trùng trước.
Lấy bàn chải hứng xà phòng và cọ rửa theo vòng xoắn ốc, chú ý phải có nhiều bọt xà phòng.
Tiến hành rửa với bàn chải 1: chú ý bàn tay khi cọ rửa luôn hướng lên trên. Rửa từ đầu ngón đến chân ngón và không quay ngược trở lại, rửa từng ngón tay và các kẽ tay. Đi từ ngón 1 đến ngón 5 hay ngược lại.
Xoay lòng bàn tay về ngang tầm nhìn và chà lòng bàn tay theo chiều xoắn ốc. Xoay mu bàn tay về ngang tầm nhìn và chà mu bàn tay theo chiều xoắn ốc.
Rửa cẳng tay (quá khuỷu tay 3–5cm) trong 5 phút. Khi rửa cánh tay hướng lên trên.
Rửa tay sạch xà phòng lại bằng nước vô khuẩn. Chú ý, khi dội nước cho nước chảy từ ngón → bàn tay → xuống khuỷu, không chảy ngược lại. Tay luôn hướng lên trên.
Tiến hành rửa với bàn chải thứ 2 trong vòng 5 phút. Dùng tay đã rửa lấy bàn chải vô khuẩn, nhưng lưu ý: ngón tay chỉ chạm vào nơi cầm bàn chải, tránh đụng vào lông bàn chải. Tiến trình rửa như bàn tay thứ 1.
Sau khi chà xong sẽ rửa sạch xà phòng 2 tay dưới vòi nước.
Sau khi rửa xong giơ 2 tay lên cao trên thắt lưng và tránh không cho chạm vào quần áo hoặc vật dụng.
Dùng khăn vô khuẩn lau sạch nước ở ngón → bàn tay → khuỷu tay (lau tay từ ngọn chi và không để
khăn vô khuẩn chạm vào khuỷu tay).
Khi vào phòng mổ dùng vai đẩy cửa.
Mặc áo choàng vô khuẩn
Người phụ mổ mở hộp (áo đã hấp) và gấp áo vô trùng bằng kìm vô khuẩn đưa cho người mặc. áo choàng thường có 2 loại:
Loại thường: cài khuy và buộc phía sau lưng.
Loại 5 thân: che kín cả mặt trước và sau, dây buộc ở mặt bên phía phải.
Cách mặc áo: người mặc nên đứng ở vùng trống để áo không chạm vào xung quanh.
Áo choàng thường: đón áo từ người phụ (hay dùng tay nắm vào mặt trái của cổ áo) (hình 12.2), người mặc áo cầm lấy 2 mép của cổ áo và thả áo xuống sao cho mặt trước áo ở phía trước và luồn 2 tay vào ống tay áo duỗi thẳng tay ra phía trước. Người phụ mổ giúp buộc các dây ở phía sau lưng, dây ngang, khẩu trang.
Loại áo có 5 thân: vẫn tiến hành như trên nhưng người phụ mổ cần giúp người mặc áo tự cột dây áo ở phía trước.
Mang găng vô khuẩn
Mang găng vô khuẩn sau khi rửa tay, mặc áo vô khuẩn. Có 2 cách mang găng:
Mang găng kín
Điều dưỡng vòng ngoài mở gói găng tay ra.
Điều dưỡng vòng trong dùng bàn tay được che phủ bởi cánh tay áo của mình để lấy 1 cái găng tay.
Đặt găng tay lên cánh tay kia, các ngón của găng tay hướng lên vai, lòng găng tay úp xuống trên cổ tay, ngón cái của găng tay đối diện với ngón tay của bàn tay (hình 12.5a).
Đặt cho đầu của cổ găng tay nằm ngay mí ráp của cổ tay áo rồi dùng ngón trỏ và ngón cái của bàn tay có che kín cổ tay áo để nắm lại.
Dùng 1 tay nắm lấy bìa của cổ găng nằm trên mí ráp của cổ tay áo và tay kia nắm giữ lấy bìa phía trên của cổ găng, phải cẩn thận để không bị tuột các ngón tay ra (hình 12.5b).
Nắm bìa phía trên của cổ găng tròng vào bàn tay. Dùng tay kia đã được bao kín bằng tay áo nắm bìa cổ găng tay và mối ráp nối của cổ cánh tay áo và kéo tròng găng vào bàn tay (hình 12.5c).
Xong 1 bàn tay tiến hành mang găng cho bàn tay bên kia cũng theo cách trên (hình 12.5d – 12.5h). Găng đã mang xong và các cổ tay áo được các cổ găng giữ chặt (hình 12.5i)
Hình 12.5. Hình ảnh mang găng tay kín
Mang găng hở
Nếu cổ tay áo rộng, xếp 1 lằn xếp ở phía dưới cổ tay áo và kẹp lằn xếp với ngón trỏ và ngón cái (hình12.6a, b).
Dùng tay phải mở bao găng, cầm ngay mí găng gấp ngược găng trái ra (hình12.6c).
Tay phải kéo găng trùm vào bàn tay trái (vẫn để cổ găng lộn ngược ra y như vậy) (hình 12.6d).
Dùng các ngón tay trái (đã mang găng) đưa vào cổ găng bàn tay phải nơi gấp ngược lấy găng ra, trùm vào bàn tay phải (hình 12.6e).
Sau đó kéo cổ găng tay phủ lên cổ tay áo choàng (hình 12.6g).
Hình 12.6. Hình ảnh mang tay hở Lưu ý:
Cổ găng phải trùm ngoài cổ tay áo choàng để không hở cổ tay của người mổ.
Sau khi mang găng xong 2 tay thì để tay trước ngực hoặc có thể phủ 1 khăn vô khuẩn nếu vì lý do gì đó chưa tiến hành ngay cuộc mổ.
Cởi găng sau mổ
Tay còn mang găng cầm mặt ngoài của găng chỗ cổ tay kéo nhẹ ra. Tay đã cởi găng rồi cầm mặt trong của găng còn lại kéo nhẹ ra
Phụ giúp phẫu thuật viên mặc áo, mang găng
Phụ giúp mặc áo vô khuẩn
Điều dưỡng vòng trong sau khi đã rửa tay, mặc áo choàng, mang găng vô khuẩn xong sẽ trao cho phẫu thuật viên 1 khăn vô khuẩn để lau tay.
Điều dưỡng vòng trong lấy áo choàng ra nơi trống thả áo xuống. Dùng ngón trỏ và ngón cái nắm phần cổ và cuộn áo lại trên hai tay đeo găng. Đưa phần trong của áo về phía phẫu thuật viên đã lau tay xong để phẫu thuật viên đưa 2 tay vào tay áo (phải chú ý đừng để bàn tay không mang găng của phẫu thuật viên chạm vào áo choàng của điều dưỡng vòng trong).
Điều dưỡng vòng ngoài giúp cột dây ở cổ và thắt lưng của áo choàng.
Chú ý, khi đưa các dây buộc không chạm tay mình vào tay người đang mặc áo, cũng như không được chạm vào mặt ngoài của người đang mặc áo.
Lúc này phòng mổ đã xếp áo mổ, vải che mổ, các loại gạc mổ vào một gói.
Người phụ chỉ việc để lên bàn tiếp dụng cụ, mở gói vải hấp ra. Lần lượt nhóm mổ sẽ đến bàn tiếp dụng cụ để lấy áo.
Phụ giúp nhóm mổ mang găng vô khuẩn
Người tiếp dụng cụ sau khi rửa tay, mặc áo, mang găng vô khuẩn mới giúp nhóm mổ mang găng vô khuẩn.
Tiến hành:
Chọn đúng găng, cỡ găng cho người sắp mang găng.
Tay người tiếp dụng cụ luôn luôn ở mặt ngoài của găng trong suốt quá trình phụ giúp nhóm mổ.
Điều dưỡng vòng trong cho tay vào nắm ở dưới chỗ gấp xuống của găng tay, ngón cái đưa ra ngoài, hướng lòng bàn tay của găng vào phẫu thuật viên, đưa cao ngang thắt lưng và mở rộng cổ găng đủ cho phẫu thuật viên đưa tay vào mà không chạm vào găng của điều dưỡng vòng trong (hình 12.7, 12.8).
Mang găng xong 1 tay, điều dưỡng vòng trong làm tiếp các thao tác trên giúp mang găng cho tay còn lại. Lúc này phẫu thuật viên đưa tay mình vào nếp gấp cổ tay găng ở bề mặt để kéo cổ găng rộng ra và cho tay còn lại chưa mang găng vào (hình 12.9, 12.10).
Bảng 12.1. kỹ thuật mặc áo vô khuẩn
|
Đứng trước áo choàng (thân người không chạm vào áo choàng). Dùng tay đã rửa sạch cầm mặt trong ngực áo và bước ra chỗ trống. Đưa thẳng tay lên phía trước trên ngực. Thả áo xuống trước mặt (không để áo chạm vào bất cứ phần nào không vô khuẩn). Dùng ngón cái và ngón trỏ cầm vào đường nối phía trong giữa vai áo và tay áo. Đưa hai tay vào tay áo và mặc áo vào, phải cẩn thận giữ cổ tay áo phủ kín lên bàn tay. Điều dưỡng vòng ngoài cầm phía bên trong của vai áo kéo áo lên trên vai của người mặc. Người mặc áo vô khuẩn dùng tay được giấu kín trong tay áo lần lượt đưa sợi dây khẩu trang (nếu có), dây thắt lưng cho điều dưỡng vòng ngoài cột lại (chú ý chỉ đưa dây trên thắt lưng và không vòng tay ra sau lưng). |
Bảng 12.2. Kỹ thuật mang găng vô khuẩn (mang găng hở)
Điều dưỡng vòng trong đưa hai tay lên cho những ngón tay ra khỏi áo choàng, dùng ngón trỏ và ngón cái giữ cửa tay áo choàng (nếu cửa tay áo rộng).
Dùng một tay lấy găng ngay mí gấp ngược của găng.
Đưa những ngón tay của bàn tay đối diện vào găng.
Đưa các ngón tay đã mang găng vào cổ găng thứ 2.
Đeo găng cho bàn tay còn lại.
Cho các ngón của bàn tay mang găng sau vào nếp gấp của găng tay mang trước kéo lên phủ cổ tay áo choàng.
Sửa ngón tay của găng tay ngay ngắn, xoay nhẹ cổ tay và bàn tay.
Bảng 12.3. Kỹ thuật mang găng vô khuẩn (mang găng kín)
|
Điều dưỡng vòng trong dùng bàn tay được che phủ bởi tay áo choàng để lấy một chiếc găng tay. Đặt găng tay lên lòng bàn tay kia, các ngón của găng tay hướng lên vai, lòng găng tay úp xuống trên cổ tay, ngón cái của găng tay đối diện với ngón cái của bàn tay. Đặt cho đầu của cổ găng tay nằm ngay mí ráp của cổ tay áo rồi dùng ngón trỏ và ngón cái của bàn tay định đeo găng có che kín cổ tay áo để nắm giữ bìa dưới của găng. Dùng ngón trỏ và ngón cái của bàn tay còn lại được bao kín bằng tay áo nắm bìa phía trên của cổ găng (phải cẩn thận để không bị tuột các ngón tay ra). Kéo trùm găng vào bàn tay. Xong một bàn tay, tiến hành mang găng cho bàn tay bên kia giống từ bước 1–> 5. Sửa những ngón tay của găng tay cho ngay ngắn, xoay nhẹ cổ tay và bàn tay. |
Bảng 12.4. Kỹ thuật mặc áo choàng vô khuẩn cho nhóm mổ
|
Điều dưỡng vòng trong đã rửa tay, mặc áo choàng, mang găng vô khuẩn. Lấy áo choàng ra nơi trống thả áo xuống, mặt ngoài áo đối diện với điều dưỡng. Dùng ngón trỏ và ngón cái nắm mặt ngoài của vai áo và cuộn áo lại trên hai tay đeo găng. Đưa phần trong của áo về phía phẫu thuật viên đã rửa và lau tay xong. Phẫu thuật viên đưa hai tay vào tay áo (phải chú ý đừng để bàn tay không mang găng của phẫu thuật viên chạm vào áo choàng của điều dưỡng). Điều dưỡng vòng ngoài giúp cột dây ở cổ và dây thắt lưng của áo.
|
Bảng 12.5. kỹ thuật mang găng vô khuẩn cho nhóm mổ
|
Điều dưỡng vòng trong đã rửa tay, mặc áo choàng, mang găng vô khuẩn. Chọn đúng găng cho người sắp mang, mở găng ra. Điều dưỡng vòng trong nắm ở dưới chỗ gấp của găng tay, ngón cái đưa ra ngoài, cầm hướng lòng bàn tay của găng tay vào đúng bàn tay người mang, banh rộng cổ găng, lúc này phẫu thuật viên đưa ngón tay chưa mang găng vào mặt trong của găng nơi nếp gấp, kéo rộng ra và đưa tay kia vào găng. Chú ý không được chạm vào găng của điều dưỡng vòng trong. Mang xong 1 tay, điều dưỡng vòng trong làm tiếp giống bước 3 cho tay còn lại (lúc này phẫu thuật viên đưa ngón tay đã mang găng vào nếp gấp cổ tay găng ở mặt ngoài của găng để kéo cổ găng rộng ra và cho tay vào găng).
|
Bảng 12.6. Dụng cụ rửa tay ngoại khoa
|
Nước rửa tay vô khuẩn; Bàn chải hấp; Xà phòng rửa tay tiệt khuẩn; ðồng hồ; Khăn vô khuẩn; Giấy vô khuẩn (nếu cần); Túi rác. |
Bảng 12.7. Kỹ thuật rửa tay ngoại khoa
|
Lấy tư trang ra khỏi tay: nhẫn, đồng hồ, vòng đeo tay… Cuộn tay áo lên quá khuỷu 5 – 7cm. |
|
Tư thế thẳng đứng, thân người và tay không chạm vào thành bồn. Mở vòi nước bằng cách dùng khuỷu tay hoặc bằng tay với giấy vô khuẩn (bỏ giấy vào túi rác). Lấy xà phòng vô khuẩn vào tay (lấy đủ xà phòng để có thể sủi bọt). Rửa tay nội khoa với nước xà phòng vô khuẩn. Dùng bàn tay thứ 1 cầm bàn chải thứ 1 hứng xà phòng vô khuẩn. Chà rửa theo thứ tự: đầu các ngón tay, từng ngón tay và các kẽ ngón tay theo vòng xoắn ốc từ đầu ngón đến chân ngón, mặt trước và mặt sau từ ngón 1 đến ngón 5 và không quay ngược trở lại. Lòng bàn tay –> Mu bàn tay –> Cẳng tay (tới quá khuỷu tay 3 – 5cm). Bỏ bàn chải vào nơi quy định (bàn tay vẫn cao hơn cẳng tay). Rửa tay lại bằng nước vô khuẩn với 1 bàn tay vừa chà rửa. Chú ý khi dội nước cho nước chảy từ ngón, bàn tay xuống khuỷu, không chảy ngược lại. Dùng bàn chải thứ 2 và thực hiện tiến trình rửa như từ bước 7 –> 9 cho bàn tay còn lại. Chú ý không để ngón tay chạm vào lông bàn chải hay chạm vào vùng da chưa cọ rửa. Rửa hai bàn tay bằng nước vô khuẩn cho đến khi sạch xà phòng. Dùng khăn vô khuẩn lau sạch nước ở ngón, bàn tay, khuỷu tay (lau tay từ ngọn chi và không để khăn vô khuẩn chạm vào người và những vùng không vô khuẩn). Để hai tay trên thắt lưng, trong tầm mắt và không chạm vào nơi không vô khuẩn, dùng thân hay dùng chân mở cửa. |
