Đại cương
Siêu âm tim 4D (hay còn gọi là siêu âm 3D real-time: siêu âm tim ba chiều thời gian thực) là một thăm dò chẩn đoán hình ảnh giúp chẩn đoán tình trạng hoạt động và hình thái của các cấu trúc tim theo không gian ba chiều sử dụng đầu dò ma trận (matrix-array) với một số lượng lớn các phần tử phát tia (thường là trên 3000 phần tử) cung cấp hình ảnh với độ phân giải cao, các thang sáng tối và độ tương phản tốt.
Siêu âm tim 3D real-time là một thăm dò không chảy máu, không gây tác hại bởi tia xạ (chỉ dưới 0.1mW/cm2 cơ thể), có thể làm được nhiều lần trên cùng một người bệnh, cho kết quả tin cậy được nếu được thực hiện bởi người được đào tạo tốt, và tôn trọng các qui tắc của kỹ thuật.
Chỉ định
Tất cả các trường hợp cần đánh giá hình thái và chức năng tim.
Chống chỉ định
Không có chống chỉ định.
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sĩ được đào tạo tốt về kỹ thuật siêu âm tim 3D real-time.
Kỹ thuật viên hoặc trợ lý giúp chuẩn bị và hướng dẫn người bệnh
Phương tiện
Phòng siêu âm tim được trang bị máy điều hòa nhiệt độ, máy hút ẩm, đồng hồ đo độ ẩm và đo nhiệt độ phòng, có bồn rửa tay, có xà phòng, dung dịch sát khuẩn.
Máy siêu âm tim với các đầu dò siêu âm tim cho người lớn, cho trẻ em, đặc biệt có đầu dò siêu âm tim 3D, có điện tâm đồ kết nối với máy siêu âm, các phần mềm vi xử lý chuyên dụng, có bộ phận lưu trữ hình ảnh trên băng video hoặc đĩa CD, hoặc đĩa quang từ, máy chụp ảnh đen trắng và/hoặc máy chụp ảnh màu kết nối với máy siêu âm, giấy in ảnh.
Máy vi tính và máy in, giấy A4 để đánh máy kết quả và in kết quả.
Giường khám bệnh với tấm trải giường sạch.
Gel để làm siêu âm.
Găng tay, khẩu trang, mũ.
Khăn lau
Chuẩn bị kỹ thuật
Kiểm tra hồ sơ bệnh án.
Kiểm tra người bệnh.
Tư thế người được làm siêu âm: Nằm ngửa hơi nghiêng về bên trái trong trạng thái nghỉ ngơi.
Người thăm dò siêu âm: Ngồi ở phía bên phải của người được làm siêu âm, tay phải cầm đầu dò, tay trái điều chỉnh các nút của máy siêu âm.
Mắc điện tâm đồ cho người bệnh.
Các kỹ thuật siêu âm cần thực hiện: Siêu âm TM, 2D, Doppler và Doppler màu và Doppler mô cơ tim, siêu âm tim 3D real-time.
Các bước tiến hành
Siêu âm tim 3d với hình ảnh phóng đại tập trung vào một phần cấu trúc tim (focus exam)
Đánh giá chức năng thất trái: thể tích thất trái, phân số tống máu thất trái, hình dạng thất trái, tình trạng mất đồng bộ thất.
Đánh giá bộ máy van hai lá, tình trạng van động mạch chủ, đánh giá lỗ thông liên nhĩ.
Các bước tiến hành:
Định vị cấu trúc cần thăm dò trên siêu âm 2D.
Chuyển sang chế độ siêu âm 3D real-time.
Thu nhận hình ảnh 3D bằng kiểu góc quét rộng 90o x 90o quan sát hình ảnh khối kim tự tháp (mode full volume) hoặc quan sát hình ảnh nhỏ, kiểu góc quét nhỏ 30o x 30o (mode zoom) khi người bệnh nín thở. Nếu người bệnh không nín thở được hoặc nhịp tim không đều, sử dụng kiểu thu nhận dữ liệu trong vòng một chu chuyển tim (mode: single-beat) hoặc kiểu góc hẹp (narrow-angle).
Hình 1: Siêu âm tim 3D-Real-Time (focus exam)
Siêu âm tim 3d thăm dò toàn diện (complete exam):
Tim được quan sát theo 3 mặt phẳng: mặt phẳng đứng ngang (transverse), mặ phẳng đứng dọc( saggital ), mặt phẳng nằm ngang ( coronal)
Bảng 1. Quy trình siêu âm 3D real-time thăm dò toàn diện (complete exam)
|
Van động mạch chủ |
Mặt cắt trục dọc cạnh ức trái, kiểu góc hẹp (mode narrow-angle) hoặc kiểu phóng đại (zoom), có Doppler màu hoặc không có Doppler màu. |
|
Thất trái / Thất phải |
Mặt cắt 4 buồng tim từ mỏm, kiểu góc hẹp (mode narrow-angle) hoặc kiểu góc rộng (wide-angle). |
|
Van động mạch phổi |
Mặt cắt cạnh ức quan sát được đường ra thất phải. |
|
Van hai lá |
Mặt cắt trục dọc cạnh ức trái, kiểu góc hẹp (mode narrow-angle) hoặc kiểu phóng đại (zoom), có Doppler màu hoặc không có Doppler màu. Mặt cắt 4 buồng từ mỏm, kiểu góc hẹp (mode narrow-angle) hoặc kiểu phóng đại (zoom), có Doppler màu hoặc không có Doppler màu. |
|
Vách liên nhĩ / vách liên thất |
Mặt cắt 4 buồng từ mỏm, kiểu góc hẹp (mode narrow-angle) hoặc kiểu phóng đại (zoom), có Doppler màu hoặc không có Doppler màu. |
|
Van ba lá |
Mặt cắt 4 buồng từ mỏm, kiểu góc hẹp (mode narrow-angle) hoặc kiểu phóng đại (zoom), có Doppler màu hoặc không có Doppler màu. Mặt cắt cạnh ức quan sát van ba lá, kiểu góc hẹp (mode narrow-angle) hoặc kiểu phóng đại (zoom). |
Theo dõi, tai biến và xử trí
Không có tai biến.
Tài liệu tham khảo
Roberto M. Lang, Luigi P. Badano, Wendy Tsang, et al (2012) EAE/ASE Recommendations for image acquisition and display using threedimensional echocardiography. J Am Soc Echocardiogr; 25:3-46.
Navin C Nanda, Joseph Kisslo, Roberto Lang, et al (2004). Examination protocol for three-dimensional echocardiography. Echocardiography; 21 (8): 763-768.
Judy Hung, Roberto Lang, Frank Flachskampf, et al (2007). 3D Echocardiography: A review of current status and future directions. J Am Soc Echocardiogr;20:213-233.
