Đại cương
Dưới định hướng của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, cắt lớp vi tính hay hệ thống cộng hưởng từ mở, người ta có thể sinh thiết hay chọc hút các tổn thương trong ổ bụng một cách chính xác và an toàn. Không có một nguyên tắc cụ thể phân chia lúc nào làm dưới hướng dẫn của siêu âm, lúc nào làm dưới hướng dẫn của cắt lớp vi tính hay cộng hưởng từ mà phụ thuộc vào vị trí của tổn thương và thói quen của người làm can thiệp.
Tuy nhiên dưới hướng dẫn của cắt lớp vi tính thường được áp dụng trong trường hợp siêu âm hạn chế như tổn thương ở sâu, người bệnh béo, sau phẫu thuật…
Chỉ định và chống chỉ định
Chỉ định
Tổn thương khối trong ổ bụng hay khoang sau phúc mạc nhưng không rõ bản chất.
Chống chỉ định
Rối loạn đông máu.
Người bệnh không hợp tác : Già, trẻ em…
Không có đường vào để chọc tổn thương..
Chuẩn bị
Người thực hiện
Bác sỹ chuyên khoa
Bác sỹ phụ
Kỹ thuật viên điện quang
Điều dưỡng
Bác sỹ, kỹ thuật viên gây mê (nếu người bệnh không thể hợp tác)
Phương tiện
Máy chụp CLVT
Phim, máy in phim, hệ thống lưu trữ hình ảnh
Thuốc
Thuốc gây tê tại chỗ
Thuốc gây mê toàn thân (nếu có chỉ định gây mê)
Thuốc đối quang I-ốt tan trong nước
Dung dịch sát khuẩn da, niêm mạc
Vật tư y tế thông thường
Bơm tiêm 5; 10ml
Nước cất hoặc nước muối sinh lý
Găng tay, áo, mũ, khẩu trang phẫu thuật
Bông, gạc, băng dính phẫu thuật.
Vật tư y tế đặc biệt
Kim sinh thiết chuyên dụng
Người bệnh
Người bệnh được giải thích kỹ về thủ thuật để phổi hợp với thầy thuốc.
Tại phòng can thiệp: người bệnh nằm, lắp máy theo dõi nhịp thở, mạch, huyết áp, điện tâm đồ, SpO2. Sát trùng da sau đó phủ khăn phủ vô khuẩn có lỗ.
Người bệnh quá kích thích, không nằm yên: cần cho thuốc an thần…
Phiếu xét nghiệm
Hồ sơ bệnh án điều trị nội trú
Có phiếu chỉ định thực hiện thủ thuật đã được thông qua
Phim ảnh chụp X quang, CLVT, CHT (nếu có).
Các bước tiến hành
Nguyên tắc chung
Đặt đường truyền tĩnh mạch cho người bệnh trước can thiệp.
Thủ thuật thường được tiến hành dưới gây tê tại chỗ.
Một số trường hợp phải tiêm thuốc cản quang
Tư thế người bệnh : ngửa, nghiêng phải- trái, xấp.
Gây tê tại chỗ.
Tiếp cận tổn thương
Chọc kim dưới định hướng của CLVT vào tổn thương : bằng các lát cắt cách quãng hoặc chiếu dưới CLVT (CT Fluoro) tùy từng điều kiện cụ thể và thói quen của bác sỹ can thiệp. Tuy nhiên nếu làm dưới Fluoro CT thì người bệnh và bác sỹ can thiệp sẽ nhiễm tia X nhiều hơn.
Nguyên tắc chọn đường vào : Ngắn nhất có thể, tuy nhiên cần phải tránh những cấu trúc đường tiêu hóa, mạch máu, màng phổi. Đối với một số kim nhỏ > 20 G (số càng to, đường kính kim càng nhỏ) có thể chọc qua ống tiêu hóa. Trong trường hợp cần thiết phải chọc qua ống tiêu hóa, nên tránh chọc qua đại tràng (có nguy cơ viêm phúc mạc).
Một số kỹ thuật
Thay đổi tư thế người bệnh để lựa chọn vị trí vào tổn thương an toàn nhất.
Bẻ cong kim sinh thiết hoặc chuyển hướng kim sinh thiết.
Hít sâu hoặc thở ra trong quá trình đẩy kim.
Bơm khí hoặc nước vào ổ phúc mạc để đẩy các tạng không mong muốn.
Ép bụng người bệnh.
Một số trường hợp nguy cơ chảy máu cao
Có thể nút đường chọc sinh thiết trong lúc rút kim ra khỏi cơ thể người bệnh.
Tai biến và xử trí
Tràn máu trong ổ bụng ho c khoang sau phúc mạc.
Thủng ruột, viêm phúc mạc.
Tràn dịch màng phổi.
Tăng huyết áp kịch phát trong trường hợp sinh thiết khối u tủy thượng thượng (pheocromocytome) hoặc u cận hạch (paragangliome).
Reo rắc tế bào ung thư theo đường chọc.
