Đại cương
Chấn thương ngực:
Là một trong những chấn thương nặng, nguyên nhân hầu hết do chấn thương trực tiếp hoặc vết thương đâm xuyên, trong chấn thương ngực tử vong cao nhất là các trường hợp tổn thương tràn khí dưới áp lực, tổn thương mạch máu lớn, tổn thương tim nên việc phát hiện và xử trí cần khẩn trương.
Giải phẫu ngực:
Hình : Giải phẫu ngực và các tạng bên trong
Trong ngực có chứa các tạng quan trọng như tim, phổi, các mạch máu lớn. Mọi tổn thương bên trong đều nguy hiểm, có nguy cơ tử vong cao.
Nhận biết chấn thương ngực
Trong các trường hợp sau đây cần nghĩ ngay đến chấn thương ngực :
Có vết thương vùng ngực. Khi thở ho thấy máu và khí trào ra qua vết thương
Có tràn khí dưới da cổ, ngực. Khi sờ thấy có hơi lép bép dưới da.
Nạn nhân khó thở, nhịp thở nhanh, hoặc đứt quãng phải ngồi dậy để thở
Nạn nhân có gãy xương sườn, xương đòn, xương ức. Khi thở đau hoặc có hiện tượng khi thở ra ngực phồng, hít vào ngực xẹp khác với hiện tượng hô hấp bình thường. Có tụ máu ấn đau vùng ngực.
Hình : Chấn thương ngực kín – hở
Xử trí ban đầu
Trợ giúp nạn nhân :
Để nạn nhân nằm thoải mái ở nơi thoáng mát, rộng rãi
Nếu nạn nhân không nằm được do khó thở, đặt tư thế nạn nhân thoải mái nhất ví dụ tư thế nửa nằm, nửa ngồi
Nới lỏng quần áo, bỏ thắt lưng, cravate ..
Nằm nghiêng an toàn nếu bệnh nhân nôn hoặc có xu hướng nôn. Nên cho nằm nghiêng trái
Thực hiện các quy trình ABC và xử trí nếu cần thiết
Nếu có sốc nên để đầu thấp, chân cao, ủ ấm tạm thời nạn nhân.
Theo dõi tuần hoàn, hô hấp
Nếu nạn nhân có ngừng thở, ngừng tim cần hô hấp nhân tạo, hồi sức tim phổi ngay lập tức với sự trợ giúp của người đi cùng.
Xử trí sốc : nằm đầu thấp, chân cao, ủ ấm nếu nạn nhân còn nằm được
Kiểm soát chảy máu bên ngoài :
Đặt miếng vải sạch nếu có gạc vô trùng càng tốt, dùng tay ép trực tiếp lên đó và luôn nhớ không được bỏ tay ra. Cũng không nên thay gạc khác khi thấy máu chảy ra ướt mà dùng miếng gạc khác khô dày đặt lên trên và tiếp tục ép vết thương.
Vết thương hở :
Che kín vết thương, dùng miếng gạc lớn hoặc quần áo sạch băng lên vết thương.
Hình: Đặt tư thế nghiêng an toàn sau khi xử trí băng bó
Nếu bệnh nhân có khó thở sau băng kín cần bỏ ngay gạc băng ép hoặc chỉ băng ép nhẹ cho khí thoát ra.
Vết thương đâm xuyên:
Để nguyên và không lấy ra. Cứ thế chuyển nạn nhân đến bệnh viện để xử trí.
Tràn khí màng phổi dưới áp lực:
Là một cấp cứu tối khẩn cấp, nếu không xử trí nhanh nạn nhân có thể tử vong do khí tràn liên tục vào khoang ngực gây chèn ép trung thất, dẫn đến chèn ép tim và nạn nhân sẽ tử vong nhanh chóng.
Biểu hiện có khó thở tăng dần, tím tái, tĩnh mạch cổ nổi, vã mồ hôi
Ngực bên tràn khí cao hơn hẳn bên đối diện, gõ vang, nghe phổi mất tiếng rì rào phế nang hoặc không nghe thấy gì
Nhanh chóng dùng kim tiêm loại lớn ( G18) chọc vào khoang liên sườn 2, đường giữa đòn cho khí thoát ra ngoài và giữ liên tục cho đến khi nạn nhân ổn định hoặc có nhân viên y tế đến cứu trợ.
Hình : Chọc kim hút khí tràn khí dưới áp lực
Lưu ý : Thủ thuật này chỉ làm khi đã được tập huấn.
Tư thế nạn nhân:
Thường để tư thế thoải mái nếu nạn nhân cảm thấy dễ thở. Lý tưởng nhất là tư thế nửa nằm, nửa ngồi hoặc nằm đầu cao.
Hình :Để nạn nhân tư thế nửa nằm – nửa ngồi
Gọi hỗ trợ y tế.
Gọi hỗ trợ cấp cứu y tế : 115 hoặc cơ sở y tế gần nhất.
Khi gọi hỗ trợ cấp cứu nên cung cấp thông tin y tế đầy đủ về nạn nhân, tình trạng vết thương để được tư vấn xử trí và chuẩn bị đồ, nhân viên phù hợp cho việc cấp cứu.
Lưu ý thông báo nếu bệnh nhân sốc, nghi ngờ tràn khí màng phổi dưới áp lực, vết thương đâm xuyên.
Tài liệu tham khảo
TS Lê khắc Hiền, Ts Nguyễn Đức Chính (2013), “ Sổ tay sơ cấp cứu trước viện”Nhà xuất bản Hà Nội
Vũ Văn Đính (2003), “Hồi sức cấp cứu toàn tập”, Nhà xuất bản Y học
Đặng Hanh Đệ, Nguyễn Đức Phúc (2013), “Cấp cứu ngoại khoa chấn thương”, Nhà xuất bản Y học
Rosen, Peter (2010), “Emergency Care in the Stresst”Critical Care Medicine
Eric Legome, MD (2013), “Initial evaluation and management of blunt thoracic trauma in adults” Emergency UptoDate
Michael A Puskarich, MD (2013), “Initial evaluation and management of blunt abdominal trauma in adults”, Emergency UptoDate
