Sốt giảm bạch cầu hạt

Tác giả: Bộ Y Tế
Cập nhật: 05/02/2021

SỐT GIẢM BẠCH CẦU HẠT

Trẻ em bị các bệnh ung thư được điều trị bằng các chế độ tăng cường (hoá trị liệu liều cao, tia xạ, ghép tuỷ xương) thường bị suy giảm miễn dịch và dễ mắc các bệnh nhiễm trùng. Nhiễm trùng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ em bị ung thư. Sốt giảm bạch cầu hạt là một cấp cứu. Việc áp dụng ngay tức thì liệu pháp kháng sinh kinh nghiệm cho bệnh nhân sốt giảm bạch cầu hạt đã giảm tỷ lệ tử vong do nhiễm khuẩn Gram âm từ 80% xuống còn 10%. Vì vậy việc đánh giá và điều trị kịp thời bệnh nhi ung thư có sốt là vô cùng quan trọng.

Tiêu chuẩn chẩn đoán

Sốt: t^o(cặp ở miệng ) ≥ 38,5⁰C hoặc 38⁰C kéo dài trên 1giờ hoặc 2 lần cách nhau ít nhất 12 giờ và

Giảm bạch cầu hạt: BC hạt 3 hoặc 3 nhưng dựđoán sẽ giảm tiếp trong 2 ngày tới 3

Giảm bạch cầu hạt nặng: BC hạt 3

Các tác nhân gây nhiễm trùng thường gặp nhất ở trẻ em ung thư

Vi khuẩn gram dương:

Staphylococci ( S. aeruginosa,

S.epidermidis)

Streptococci (α- hemolytic; nhóm D)

Corynebacterium

Listeria

Clostridium difficile

Vi khuẩn gram âm

Enterobacteriaciae (E. Coli,

Klebsiella, Enterobacter, Citrobacter)

Pseudomonads (kháng đa KS)

Anaerobes (Bacteroides)

Nấm

Candidas

Aspergillus

Phycomycete

Virus

Herpes simplex

Varricella Zoster

Cytomegalovirus

Epstein – Barr

Respiratory syncytial

Adenovirus

Influenza Rotavius

Nguyên nhân khác

Pneumocystis carinii

Toxoplasma gondii

Crytosporidia

Crytococcus

Yếu tố nguy cơ

Bệnh ác tính: U lympho, bạch cầu cấp…

Hóa trị liệu.

Steroid.

Phẫu thuật.

Dụng cụ nội mạch, sonde tiểu.

Lâm sàng

Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng tỉ mỉ, đặc biệt chú ý tới những vị trí hay bị nhiễm trùng ở bệnh nhân sốt giảm bạch cầu hạt.

Các dấu hiệu sinh tồn

Da, đầu vào và đường đi của catheter trung tâm

Khó thở và các biểu hiện suy hô hấp

Niêm mạc miệng và vùng quanh miệng

Vùng quanh hậu môn: viêm hoặc nứt kẽ.

Khám bụng, phản ứng thành bụng.

Cận lâm sàng

Với bệnh nhân sốt giảm bạch cầu hạt, một viêm nhiễm nhẹ, kín đáo cũng có thể là nguồn gốc nhiễm trùng vì vậy cần phải được cấy tìm vi khuẩn. 10-30% bệnh nhân sốt giảm bạch cầu hạt có kết quả cấy vi khuẩn dương tính.

Công thức máu, đông máu toàn bộ

Cấy máu 2 mẫu: Catheter trung tâm (buồng tiêm dưới da hoặc Hickman) và 1 mẫu máu ngoại vi hoặc cấy máu ngoại vi 2 mẫu ở 2 vị trí khác nhau, hoặc 1 vị trí và cách nhau > 20 phút.

Cấy nước tiểu và tổng phân tích nước tiểu

X quang tim phổi,

Các xét nghiệm chẩn đoán khác phụ thuộc vào biểu hiện lâm sàng:

Soi, cấy đờm tìm vi khuẩn, lao; soi tươi, PCR dịch rửa phế quản chẩn đoán Pneumocystis carini . CT lồng ngực.

Cấy mủ vết thương

Soi tươi, cấy phân nếu ỉa chảy.

Siêu âm, chụp X quang, CT bụng nếu nghi ngờ viêm phúc mạc, viêm ruột thừa, viêm hồi manh tràng…

Các xét nghiệm sinh hoá: CRP, điện giải đồ, Ca, urê, creatinin, men gan

Điều trị

Liệu pháp kháng sinh phổ rộng theo kinh nghiệm càng sớm càng tốt

Liệu pháp KS kinh nghiệm: Một KS nhóm β- lactam có tác dụng với trực khuẩn mủ xanh đơn thuần hoặc kết hợp aminoglycoside (tobramycin, amikacin).

Khi chọn liệu pháp kinh nghiệm cần cân nhắc loại vi khuẩn thường gặp, mô hình kháng KS ở địa phương, tiền sử dị ứng thuốc…Lựa chọn ban đầu có thể là:

Piperacillin- tazobactam hoặc

Cefoperazon, ceftazidime, cefepim hoặc

Carbapenem (imipenem-cilastatin hoặc meropenem): nếu sốt cao liên tục, rét run, giảm BC hạt nặng.

Liệu pháp kháng sinh ban đầu có thể điều chỉnh như sau

	Điều trị
* Cấy máu dương tính Methicillin-resistant S. aureus Enterococus kháng vancomycin VK Gr(-) tiết β- lactamase phổ rộng VK tiết carbapenemase	Kháng sinh theo kháng sinh đồ Cân nhắc kết hợp Vancomycin, linezolid hoặc daptomycin. Cân nhắc kết hợp linezolid hoặc daptomycin. Cân nhắc dùng carbapenem Cân nhắc dùng polymycin – colistin hoặc tigecycline
*Nhiễm khuẩn Catheter, đa hoá trị liệu tích cực gây tổn thương niêm mạc miệng nặng, nhiễm trùng da và mô mềm, viêm phổi hoặc huyết động không ổn định.	Vancomycin, ngừng vancomycin nếu cấy máu âm tính với vi khuẩn Gr(+)
*Viêm niêm mạc miệng nặng, nứt kẽ hậu môn hoặc có dấu hiệu nặng ở bụng (phản ứng thành bụng…)	Metronidazol điều trị vi khuẩn kỵ khí
* Viêm phổi lan toả	Trimethoprim/Sulfamethoxazol và azithromycin
* Tổn thương hình tròn ở phổi hoặc thâm nhiễm phổi mới	Kết hợp amphotericin B
* Không đỡ sốt sau 2 – 3 ngày	Cân nhắc đổi kháng sinh ví dụ cefoperazon thành cefepim hoặc carbapenem.
* Nếu sốt dai dẳng 4 – 7 ngày hoặc tái phát	Bắt đầu kháng sinh chống nấm amphotericin B

Bệnh nhân dị ứng với penicillin nên được điều tri kết hợp ciprofloxacin và clindamycin hoặc aztreonam và vancomycin (tránh β-lactam và carbapenem).

Điều trị sốt không rõ nguyên nhân

Nhiều bệnh nhân sốt giảm bạch cầu hạt không xác định được nguyên nhân sốt. Trong số này có một tỷ lệ đáng kể có nhiễm trùng sâu kín.

*.Sốt không rõ nguyên nhân được chia làm 2 nhóm:

+ Nguy cơ thấp: bạch cầu hạt hồi phục trong vòng 1 tuần điều trị kháng sinh → ngừng kháng sinh khi bạch cầu hạt đạt 500/mm³ trong 2 ngày liên tiếp.

+ Nguy cơ cao: Giảm bạch cầu hạt kéo dài hơn 1 tuần và không có bằng chứng hồi phục tuỷ xương → điều trị một đợt kháng sinh 14 ngày và ngừng nếu hết sốt, nếu sốt lại → tiếp tục điều trị kháng sinh và kết hợp thuốc chống nấm.

Liệu pháp chống nấm theo kinh nghiệm

Bệnh nhân giảm bạch cầu hạt sốt dai dẳng sau 4 – 7 ngày điều trị bằng kháng sinh phổ rộng nên được điều trị bằng liệu pháp chống nấm toàn thân.

Fluconazole uống hoặc tiêm TM được lựa chọn theo kinh nghiệm với những bệnh nhân giảm bạch cầu hạt, sốt dai dẳng.

Amphotericin B được chỉ định với bệnh nhân có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm nấm cao hoặc cấy máu dương tính với nấm.

Khi sử dụng amphotericin B cần theo dõi BUN, creatinin, điện giải đồ hàng ngày vì Amphotericin B gây độc với thận và làm giảm Na⁺ và K⁺ máu nặng. Nếu creatinin tăng 1,5 – 2 lần so với bình thường, có thể phải ngừng thuốc cho tới khi creatinin giảm và chế phẩm amphotericin B tan trong mỡ được chỉ định để giảm độc tính với thận. d. Điều trị kết hợp

Với bệnh nhân nhiễm khuẩn hoặc sốt giảm BC hạt nặng: G – CSF 5-10 µg/kg/ngày (không chỉ định cho người bệnh bạch cầu cấp đang điều trị giai đoạn tấn công).

Truyền máu và các chế phẩm nếu thiếu máu (Hb 3 hoặc rối loạn yếu tố đông máu.

Viêm loét niêm mạc miệng:

+ Súc, lau miệng bằng Natriclorua 9‰, dd Natribicacbonate 14‰, chlorhexidine 0,2%. Nếu viêm loét nặng nên súc miệng bằng ôxy già pha loãng 1/8 với nước sạch hoặc Natriclorua 9‰.

+ Thuốc chống nấm: nystatin hoặc daktarin dạng bột hoặc kem bôi miệng.

+ Viêm loét nặng kèm các nốt phỏng coi như sựhoạt hóa HSV: acyclovir.

+ Giảm đau tại chỗ: cepacaine súc miệng, bôi xylocain gel trước khi ăn.

+ Giảm đau toàn thân (panadol, codeine hoặc morphine) được chỉ định theo mức độ đau.

Liều một số thuốc kháng sinh

Cefoperazon 100 mg/kg/ngày TMC, chia 2 lần

Ceftazidime 100 mg/kg/ngày TMC, chia 2 lần

Cefepim 100 mg/kg/ngày TMC, chia 2 lần

Tobramycin 6 – 7,5mg/kg/ngày TM trong 30 phút, 1 lần

Amikacin 15mg/kg/ngày TM trong 30 phút, 1 lần

Vancomycin 10mg/kg x 4 lần/ngày cách 6 giờ TM trong 30-60 phút

Imipenem/cilastatin 15mg/kg x 4 lần/ngày cách 6 giờ TM trong 30 phút

Meropenem 20 mg/kg x 3 lần/ngày cách 8 giờ TMC

Metronidazol 7,5mg/kg x 3 lần/ngày cách 8 giờ TM

Fluconazole 6 – 12mg/kg/ngày, chia 1 – 2 lần x 28 ngày, uống hoặc TM

Nội dung

Sốt giảm bạch cầu hạt