Đại cương
Định nghĩa
Teo và hẹp tá tràng là sự gián đoạn lưu thông bẩm sinh hoàn toàn (atresia) hoặc không hoàn toàn (stenosis) của tá tràng. Đây là loại tắc ruột cao điển hình ở trẻ sơ sinh.
Tần suất
1/5.000 – 10.000 trẻ sinh sống.
Sinh bệnh học
Phân loại teo tá tràng:
Loại 1 (90%): tắc tá tràng do màng ngăn có hoặc không có lỗ thông.
Loại 2: thể dây xơ nối 2 túi cùng với nhau.
Loại 3: thể gián đoạn mạc treo, 2 túi cùng hoàn toàn tách biệt nhau.
Đoạn đầu tá tràng trên chỗ tắc dãn to, ngược lại dưới chỗ tắc sẽ teo nhỏ. 85% vị trí tắc dưới bóng Vater.
Phân loại teo tá tràng
Chẩn đoán
Chẩn đoán trước sinh
Đa số trường hợp phát hiện vào tháng 7 – 8 thai kỳ.
Siêu âm tiền sản gợi ý: tình trạng đa ối (32 – 81%), hình ảnh dạ dày và đoạn đầu tá tràng dãn to ứ dịch (44%).
Lâm sàng
Ói dịch có mật trong vài giờ sau sinh là dấu hiệu sớm nhất và thường gặp nhất. Phải nghi ngờ có tắc ruột cao nếu thông dạ dày trong giờ đầu sau sinh ra hơn 20ml dịch ứ đọng.
Bụng xẹp, vùng thượng vị thường chướng nhẹ do dạ dày và tá tràng dãn to.
Nếu tổn thương dạng màng ngăn có lỗ thông thì trẻ có biểu hiện lâm sàng thường muộn hơn.
Dị tật kèm theo (VACTERL):
Hơn 50% có kèm theo các dị tật bẩm sinh khác.
30% có kèm theo $ Down.
Dị tật tim đơn thuần #30%.
25% có kèm theo các dị tật đường tiêu hóa khác.
Cận lâm sàng
Siêu âm: hình ảnh dạ dày dãn to ứ dịch, đoạn đầu tá tràng dãn to giúp gợi ý tắc ruột cao.
X-quang bụng đứng không sửa soạn:
Hình ảnh bóng đôi
Là xét nghiệm đầu tay.
Hình ảnh bóng đôi (double bubble sign) là dấu hiệu đặc thù của teo tá tràng. Trường hợp có ít hơi vùng thấp phải nghĩ đến bán tắc tá tràng, xoay ruột bất toàn, hoặc thậm chí có xoắn ruột.
Chụp thực quản – dạ dày – tá tràng có cản quang: giúp chẩn đoán phân biệt ruột xoay bất toàn, bán tắc tá tràng.
Các xét nghiệm khác:
Ion đồ.
Siêu âm tim và bụng tìm dị tật phối hợp.
Chẩn đoán phân biệt:
Hội chứng ĐM mạc treo tràng trên.
Điều trị
Nguyên tắc điều trị
Phẫu thuật cấp cứu có trì hoãn khi đã hồi sức nội khoa ổn định.
Chỉ mổ khẩn khi chưa loại trừ xoay ruột bất toàn có xoắn ruột
Chuẩn bị trước mổ
Đặt lưu ống thông dạ dày.
Điều trị rối loạn nước điện giải.
Nuôi ăn tĩnh mạch hoàn toàn.
Phẫu thuật
Phương pháp phẫu thuật: mở hoặc nội soi ổ bụng
Xác định vị trí bóng Vater.
Nối tá – tá tràng bên – bên theo Kimura.
Kiểm tra sự thông thương đường tiêu hóa.
Có thể đặt thông dạ dày qua miệng nối.
Tắc tá tràng do màng ngăn: phẫu thuật xẻ dọc, xén màng ngăn tá tràng, khâu ngang.
Phẫu thuật Kimura
Hậu phẫu
Kháng sinh tĩnh mạch.
Nuôi ăn tĩnh mạch hoàn toàn trong thời gian đầu hậu phẫu.
Lưu ống thông dạ dày.
Diễn tiến tốt khi: dịch dạ dày bớt xanh, chuyển sang dịch trong; và lượng dịch
Biến chứng
Sớm:
Hẹp miệng nối.
Rò miệng nối.
Chậm hoạt động miệng nối.
Muộn:
Tá tràng khổng lồ.
Viêm loét dạ dày – tá tràng.
Trào ngược tá tràng – dạ dày, dạ dày thực quản.
Tắc ruột do dính.
Tiên lượng
Tỉ lệ sống còn > 90%.
