Hướng dẫn xử lý các bệnh thông thường tại nhà thuốc: rụng tóc

Nguồn Sách: Alison Blenkinsopp, Paul Paxton and John Blenkinsopp (2014). Symptoms in the Pharmacy – A Guide to management of common illnesses 7th.

Người dịch:   Nguyễn Phú Lộc và CS

Hai loại chính của rụng tóc là rụng tóc phân tán và rụng tóc từng vùng (alopecia areata). Rụng tóc do androgen (alopecia androgenetica) (kiểu hói ở nam giới, đôi khi được biết là  kiểu hói phổ biến bởi phụ nữ) là nguyên nhân phổ biến nhất gây rụng tóc phân tán. Các nguyên nhân khác của rụng tóc phân tán gồm rụng tóc do tóc ngừng phát triển, giảm năng tuyến giáp, thiếu sắt và protein nghiêm trọng. Đôi khi, rụng tóc phân tán do sau khi mang thai, suy thận mạn tính, do các thuốc hay hóa chất nhất định.

Rụng tóc do androgen có thể điều trị, nhưng rụng tóc từng vùng hiện tại chưa có phương pháp điều trị bằng dược phẩm. Mặc dù rụng tóc được quan tâm rất nhiều về vấn đề thẩm mỹ nhưng những ảnh hưởng tâm lý trên người bệnh cũng trọng yếu. Do đó một sự tiếp cận đồng cảm là cần thiết.

Hỏi đáp quan trọng

Nam giới hay nữ giới

Cả nam và nữ đều có thể mắc phải rụng tóc phân tán hay rụng tóc từng vùng. Rụng tóc từng vùng có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào.

Bệnh sử và tiến trình của rụng tóc

Rụng tóc do androgen đặc trưng bởi việc khởi phát từ từ. Ở nam giới, việc rụng tóc theo kiểu suy giảm dần mép tóc ở trán và/hoặc rụng tóc trên đỉnh đầu. Ở nữ, rụng tóc diễn ra toàn diện và gia tăng chiều rộng đường rẽ ngôi tóc. Một kiểu rụng tóc khác ở nhóm phụ nữ trên 20 tuổi là có gia tăng sự thay tóc nhưng không có tăng độ rộng của đường rẽ ngôi. Kiểu rụng tóc sau thì không phải do androgen và nguyên nhân có thể là vấn đề dinh dưỡng. Rụng tóc ở phụ nữ ngày càng được nhìn nhận như là một vấn đề.

Rụng tóc từng vùng thường xảy ra đột ngột và kết quả tóc rụng loang lổ. Nguyên nhân vẫn chưa được biết nhưng được cho là do vấn đề tự miễn dịch của cơ thể.

Rụng tóc do tóc ngừng phát triển thường xuất hiện ở 2-3 tháng sau một cơn stress nghiêm trọng về thể chất hay tình cảm. Tỉ lệ tóc rụng tăng mạnh trong suốt giai đoạn trước khi tự khỏi và trở lại bình thường. Điển hình của loại này là thường xuất hiện sau một cuộc phẫu thuật lớn hay bệnh nặng.

Vị trí và kích thước của vùng rụng tóc

Nếu vùng rụng tóc do androgen có đường kính nhỏ hơn 10cm thì điều trị có thể hữu hiệu.

Các triệu chứng khác

Rậm tóc và rụng tóc là kết quả của giảm năng tuyến giáp (phù niêm) nên có thể kèm các triệu chứng khác như: cảm giác mệt mỏi, suy nhược, trầm tiếng và tăng cân.

Nếu da đầu bị viêm nhiễm như nhiễm nấm ngoài da (bệnh nấm da đầu) cũng gây ra rụng tóc. Thì các triệu chứng khác là ngứa, da đầu nổi đỏ với những quầng đỏ lan rộng. Trường hợp này nên gặp bác sĩ.

Với phụ nữ, chảy máu quá nhiều trong thời kỳ kinh nguyệt (rong kinh) làm thiếu sắt và máu cũng có thể gây ra rụng tóc phân tán hay làm nặng thêm. Không có kinh hoặc kinh nguyệt rất không đều do bệnh đa u nang buồng trứng hay do mức prolactin cao thì cả 2 trường hợp đều có thể gây rụng tóc.

Yếu tố ảnh hưởng

Những thay đổi hormon trong và sau khi mang thai chỉ ra rằng rụng tóc thường xảy ra trong suốt thai kỳ và sau khi sinh. Điều này làm phụ nữ lo lắng nhưng nó hoàn toàn bình thường và đảm bảo tóc sẽ mọc lại sau đó. Điều trị là không cần thiết.

Sử dụng thuốc

Các thuốc gây độc tế bào gây ra việc rụng tóc. Các thuốc chống đông máu (nhóm coumarin), nhóm giảm lipid (clofibrate), và vitamin A (quá liều) cũng liên quan đến rụng tóc. Những trường hợp này cần tham khảo ý kiến bác sĩ. Các thuốc khác như allopurinol, nhóm beta-blocker, bromocriptine, carbamazepine, colchicine, lithium và sodium valproate.

Thời gian điều trị

Điều trị với minoxidil có thể kéo dài đến 4 tháng để đạt hiệu quả hoàn toàn.

Quản lý

Minoxidil

Việc điều trị rụng tóc được cấp phép duy nhất là minoxidil, hiện có dạng thuốc nước 2%  và 5% với dược chất được hòa tan trong dung dịch cồn. Propylen glycol được thêm vào để tăng tính hấp thụ. Cơ chế tác động của minoxidil trên rụng tóc vẫn chưa được biết. Càng điều trị bằng minoxidil sớm thì kết quả càng hiệu quả. Điều trị hiệu quả nhất khivùng hói có đường kính nhỏ hơn 10cm, vẫn còn một ít tóc và khi những người rụng tóc chưa hơn 10 năm. Những nhà sản xuất minoxidil nói rằng thuốc điều trị tốt nhất trong các trường hợp rụng tóc do androgen: rụng tóc hay mỏng tóc tại đỉnh đầu ở nam giới và mỏng tóc toàn diện da đầu ở nữ. Gần một phần ba số người dùng trong những trường hợp như vậy phản hồi có mọc lại tóc bình thường (không phải lông tơ) và làm ổn định rụng tóc. Một phần ba khác phản hồi có mọc lại một ít tóc mới (mảnh, như lông tơ). Một phần ba còn lại không đạt sự cải thiện nào.

Quan trọng là phải để cho người bệnh hiểu ra những yếu tố tăng hoặc giảm hiệu quả việc điều trị và tin tưởng rằng những mong đợi của họ là thực tế. Một vài bệnh nhân vẫn muốn thử điều trị, thậm chí khicơ hội cải thiện thấp.

Sau 4-6 tuần, bệnh nhân có thể thấy sự giảm rụng tóc như mong đợi. Phải mất 4 tháng mới thấy tóc mọc lại, và một vài chuyên gia da liễu đề nghị tiếp tục sử dụng đến 1 năm trước khi chấm dứt điều trị. Ban đầu, tóc mới mọc sẽ mềm và nhỏ như lông tơ nhưng sẽ dày lên như  tóc bình thường về kết cấu và hình dáng.

Dùng thuốc

Nên dùng thuốc 2 lần/ngày lên da đầu khô và mát-xa nhẹ nhàng vùng rụng tóc. Lau sạch và khô tóc, còn thuốc rửa thì để khô tự nhiên. Không nên gội đầu sau khi dùng thuốc ít nhất l giờ.

Chú ý

Kích thích và phản ứng dị ứng với alcohol/propylen glycon thỉnh thoảng xuất hiện. Một lượng nhỏ (tương đương 1.5%) dược phẩm được hấp thụ vào cơ thể và theo lý thuyết có khả năng làm giảm huyết áp, nhưng trên thực tế vẫn chưa thấy tác dụng không mong muốn này. Minoxidil cũng được biết gây ra đáp ứng tăng nhịp tim. Tuy đây chỉ là nguy cơ trên lý thuyết, nhưng một số ít gây ra nhịp tim nhanh và đánh trống ngực cũng đã được ghi nhận. Các nhà sản xuất khuyến cáo nên tránh sử dụng minoxidil ở những người tăng huyết áp, đau thắt ngực hoặc bệnh tim mà không có sự tư vấn của bác sĩ. Dù không có các vấn đề đặc biệt được báo cáo nhưng các nhà sản xuất khuyên tránh sử dụng khi mang thai hay cho con bú.

Rất quan trọng để giải thích cho bệnh nhân hiểu rằng họ cần có trách nhiệm lâu dài để việc điều trị thành công. Việc điều trị phải được liên tục không thời hạn; tóc mới mọc sẽ rụng ở 2-3 tháng sau khi dừng điều trị. Chi phí điều trị một năm tốn khoảng £350.

Minoxidil không nên sử dụng cho rụng tóc từng vùng hay rụng tóc liên quan tới thai kỳ.