T3 TỰ DO
(Triiodothyronine libre séique [T3 libre] / Triiodothyronine, Free [FreeT3, FT3])
NHẮC LẠI SINH LÝ
Khi nồng độ hormon giáp trong dòng máu tuần hoàn giảm xuống hay cơ thể phải đương đầu với tình trạng stress thể lực hay tâm thần, vùng dưới đồi bị kích thích thích để giải phóng ra hormone gây giải phóng hormone hướng tuyến giáp (TRH). Khi được tiết ra, TRH (thyrotropin – releasing hormone) sẽ kích thích thùy trước tuyến yên sản xuất hormon kích thích tuyến giáp (TSH). Sau đó TSH (Thyroid Stimulating Hormone) kích thích sản xuất và giải phóng tri – iodothyronin (T3) và thyroxin (T4).
Hầu hết hormon giáp được sản xuất tại tuyến giáp dưới dạng T4. Các tế bào của cơ thể chuyển đổi T4 thành T3 là một hormon có hoạt tính sinh học mạnh hơn. Nếu nồng độ T3 và T4 tự do trong máu tăng lên, tuyến yên sẽ bị kích thích để làm giảm sản xuất TSH thông qua cơ chế điều hòa ngược (-) (negative feedback).
Có 2 loại T3: Phần T3 tự do hay dạng có hoạt tính là phần được gắn với các protein huyết tương. Chỉ có một lượng rất nhỏ (3 tự do. Khác với nồng độ T3 toàn phần, nồng độ T3 tự do sẽ không bị tác động bởi các tình trạng gây tăng nồng độ protein huyết tương (do làm tăng TBG). Vì vậy, việc định lượng T3 tự do (FT3) ngày càng được các thầy thuốc lâm sàng chỉ định thay thế cho XN định lượng T3 toàn phần.
T3 là hormon có tác dụng ở mức các mô ngoại biên. Thời gian bán hủy của hormone này là 48h và nó sẽ được thải trừ hoàn toàn khỏi cơ thể sau 20 ngày.
MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT NGHIỆM
XN định lượng nồng độ T3 toàn phần thường được chủ định khi BN có chiệu trứng cường giáp song nồng độ T4 tự do bình thường hay ở mức ranh giới. XN này giúp cho:
1. Đánh giá chức năng tuyến giáp
2. Chẩn đoán các trường hợp cường giáp do T3.
CÁCH LẤY BỆNH PHẨM
XN này được tiến hành trên huyết thanh.
Không nhất thiết cần yêu cầu BN phải nhịn ăn trước khi lấy máu XN.
Nếu có thể được, yêu cầu BN ngừng dùng các thuốc có thể làm thay đổi kết quả XN trước khi lên kết hoạch XN.
GIÁ TRỊ BÌNH THƯỜNG
2,31 – 4,29 ng/L hay 3,5 – 6,5 pmol/L.
TĂNG NỒNG ĐỘ T3 TỰ DO TRONG MÁU
Các nguyên nhân chính thường gặp là:
– Tình trạng cường giáp.
– Nhiễm độc giáp do T3 (T3 thyrotoxicosis).
– Ung thư tyến giáp.
– Viêm tuyến giáp.
GIẢM NỒNG ĐỘ T3 TỰ DO TRONG MÁU
Các nguyên nhân chính thường gặp là:
– Đang bị một bệnh lý cấp tính.
– Bị một bệnh lý mãn tính.
– Thiếu hụt globulin gắn thyroxin (TBG) bẩm sinh.
– Suy giáp.
– Sau cắt tuyến giáp.
CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN LÀM THAY ĐỔI KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM
– Các thuốc có thể làm tăng nồng độ T3 tự do là: Amiodaron, cytomel, estrogen, methadon, thuốc ngừa thai uống, phenothiazin, tamoxifen, terbutalin, axit valproic.
– Các thuốc có thể làm giảm nồng độ T3 tự do là: Amiodaron, steroid chuyển hóa, androgen, thuốc kháng giáp tổng hợp, aspirin, atenolol, carbamazepin, cimetidin, corticosteroid, furosemid, lithium, phenytoin, propranolol, theophyllin.
LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG T3 TOÀN PHẦN
1.XN này đặc biệt hữu ích để chẩn đoán tình trạng cường giáp khi kết quả XN nồng độ T4 tự do bình thường hay ở mức ranh giới (tình trạng cường giáp do T3).
2. XN cũng có thể được sử dụng để theo dõi hiệu quả điều trị đối với tình trạng cường giáp. Nếu nồng độ T3 trong giới hạn bình thường, chứng tỏ thuốc điều trị có hiệu quả kiểm soát tình trạng cường giáp.
